Polityka zagraniczna UE

Biuro Wielkopolski w Brukseli

Polityka zagraniczna Unii Europejskiej uregulowana jest w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB) ustanowionej w 1993 r na mocy Traktatu z Maastricht. W odróżnieniu od pozostałych polityk unijnych, WPZiB ma charakter międzyrządowy, co oznacza, że w tym obszarze przypisano znaczną rolę państwom członkowskich w jej prowadzeniu, zaś wszelkie decyzje w tym zakresie podejmowane są jednomyślnie w trakcie szczytów Rady Europejskiej.

Zadania i cele unijnej polityki zagranicznej:

- podejmowanie działań na rzecz utrzymania pokoju;

- zwiększanie bezpieczeństwa międzynarodowego;

- przestrzeganie poszanowania praw człowieka;

- rozpowszechnianie i wzmacnianie demokracji oraz zasad prawa;

- wspieranie rozwoju współpracy międzynarodowej.

Zgodnie z postanowieniami ostatniego traktatu unijnego (tj. Traktatu z Lizbony, który zaczął obwiązywać 1 stycznia 2009 r.), wprowadzono szereg zmian również w zakresie WPZiB: po pierwsze powołano do życia Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa oraz unijną służbę dyplomatyczną pod nazwą Europejska Służba Działań Zewnętrznych. Na mocy Traktatu z Lizbony Rada Europejska uzyskała status instytucji unijnej, a jednocześnie stała się organem decyzyjnym w sprawach związanych z polityką zagraniczną. Dodatkowo zreformowana została Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (WBPiO), która jest w ścisłym związku z WBZiB. W ramach WBPiO określane są ramy struktur militarnych i politycznych oraz misje cywilne i operacje militarne w państwach trzecich. Należy jednak podkreślić, że Unia Europejska nie dysponuje stałą armią.

Globalna strategia polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

W czerwcu 2015 r. Rada Europejska postanowiła powierzyć wysokiej przedstawiciel zadanie polegające na opracowaniu do czerwca 2016 r. globalnej strategii UE w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Nastąpiło to po dokonaniu przez Wysoką Przedstawiciel strategicznej oceny kluczowych zmian i wyzwań w globalnym otoczeniu, w której stwierdzono, że należy dokonać przeglądu europejskiej strategii bezpieczeństwa (ESB) z 2003 r. Celem globalnej strategii było nakreślenie szerokich ram strategicznych, dzięki którym UE zdołałaby zrozumieć obecne międzynarodowe wyzwania i stawić im czoła w spójny i dobitny sposób, wykorzystując do tego szeroki wachlarz narzędzi i mechanizmów.

W 2016 r. Wysoka Przedstawiciel zaprezentowała Radzie Europejskiej nową globalną strategię Unii Europejskiej w obszarze polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. W dokumencie wskazanych zostało pięć priorytetów w przedmiocie polityki zagranicznej UE: zapewnienie bezpieczeństwa UE, odporność państw i społeczeństw na południe i wschód od Unii, łady regionalne bazujące na kooperacji, globalne rządzenie w XXI w., a także jednolite stanowisko wobec sytuacji konfliktowych.

W odniesieniu do stosunków zewnętrznych Unii Europejskiej warto również zwrócić uwagę na Europejską Politykę Sąsiedztwa, która reguluje stosunki z państwami sąsiadującymi z UE od wschodu i południa. Obejmuje ona 10 państw Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu (tzw. Unia dla Śródziemnomorza) oraz 6 państw Europy Wschodniej i Południowego Kaukazu czyli tzw. Partnerstwo Wschodnie. Aktywność prowadzona w ramach EPS ogniskuje się wokół umacniania bezpieczeństwa, poprawy przestrzegania praw człowieka i zasad prawa, a także zapewniania szeroko rozumianej stabilności.

Ważnym elementem polityki zagranicznej UE jest również polityka rozwojowa polegająca na wsparciu państw i regionów słabiej rozwiniętych m.in. poprzez: promocję zrównoważonego rozwoju, wspieranie równości płci, umacnianie przestrzegania praw człowieka, jak również eliminowanie ubóstwa. Wartość pomocy unijnej na rzecz rozwoju jest obecnie największa na świecie w odniesieniu do krajów rozwijających się tj. są to m.in..: wybrane państwa Afryki Subsaharyjskiej, Ameryki Południowej, Azji Południowej oraz Azji Południowo-Wschodniej.

Stosunki gospodarcze między Unią Europejską a państwami trzecimi reguluje Wspólna Polityka Handlowa (WPH). UE jest jednym z największych partnerów handlowych na świecie, a euro drugą co do znaczenia walutą światową. Priorytetem WPH jest rozszerzanie możliwości nawiązywania stosunków handlowych dla przedsiębiorstw z państw członkowskich UE za pośrednictwem likwidowania barier handlowych, wśród których wyróżnić można kontygenty oraz cła. W ostatnich latach Unia jest aktywna na polu bilateralnych stosunków handlowych – podpisane zostały porozumienia o wolnym handlu z Koreą Południową oraz państwami Ameryki Środkowej i Południowej.

Opracowanie: Biuro Wielkopolski w Brukseli na podstawie Komisji Europejskiej, Rady Europejskiej i Parlamentu Europejskiego

Więcej informacji:

Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa:

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=LEGISSUM:ai0025

https://www.europarl.europa.eu/factsheets/pl/sheet/158/polityka-zagraniczna-cele-instrumenty-i-osiagniecia

https://europa.eu/european-union/topics/foreign-security-policy_pl

Wysoki Przedstawiciel Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa:

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=LEGISSUM:ai0009

Rada Europejska:

https://www.consilium.europa.eu/pl/european-council/

Europejska Służba Działań Zewnętrznych:

https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage_en