Polityka UE w zakresie edukacji

Podstawy prawne unijnej polityki w dziedzinie edukacji oraz kształcenia zawodowego uregulowane są w art. 165 oraz art. 166 Traktatu o funkcjonowaniu UE w świetle, których Unia Europejska ma w tej dziedzinie przypisane kompetencje uzupełniające, czyli w tym obszarze może wyłącznie wspierać, koordynować lub uzupełniać działania państw członkowskich. Według postanowień Traktatu, Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjmują jedynie środki mające na celu zachęcić do rozwoju edukacji wysokiej jakości i nie przyjmują aktów prawnych nakładających obowiązki prawne na państwa członkowskie.

Unia Europejska udziela wsparcia państwom członkowskich w zapewnianiu obywatelom edukacji i szkoleń na jak najwyższym poziomie. UE promuje wielojęzyczność za pośrednictwem ułatwiania dostępu do nauki języków obcych i motywowania młodzieży, nauczycieli, stażystów i uczniów do mobilności. UE oferuje państwom członkowskim możliwość wymiany dobrych praktyk i wzajemną naukę, co z kolei pozwala na:

- rozwój innowacyjności, kreatywności oraz przedsiębiorczości;

- promowanie aktywności obywatelskiej, równości i spójności społecznej;

- wdrażanie mobilności oraz koncepcji uczenia się przez całe życie;

- doskonalenie efektywności i skuteczności szkoleń i edukacji.

Otwarta metoda koordynacji

Zgodnie z postanowieniami Traktatu o funkcjonowaniu UE, to państwa członkowskie decydują o rozwoju systemów edukacji, a instytucje unijne mogą jedynie wspomagać je w celu osiągnięcia wspólnych celów. Wspomaganie to odbywa się za pomocą Otwartej Metody Koordynacji, która opiera się na dobrowolnej współpracy państw członkowskich. Instytucje unijne, najczęściej Komisja Europejska, pełnią jedynie rolę koordynatora zbierającego i analizującego informacje od poszczególnych krajów oraz stwarzają platformy dla wymiany doświadczeń. Dzięki tej metodzie, która opiera się głównie na wskaźnikach i wyznacznikach na kolejne lata, państwa członkowskie mają jasno określone cele do zrealizowania względem pozostałych członków UE.

Istotnymi instrumentami w udoskonalaniu edukacji są: wdrażanie nowych technologii w dziedzinie edukacji, nauczanie przedsiębiorczości oraz uczenie się przez całe życie. Unia Europejska kładzie również duży nacisk na współpracę międzynarodową instytucji edukacyjnych - zarówno wewnętrzną, jak i z krajami spoza UE. Priorytetem stało się również promowanie Europy jako atrakcyjnego miejsca do podjęcia studiów dla młodych ludzi z innych krajów świata.

W celu promocji rozwoju systemu edukacji, UE uruchomiła szereg inicjatyw. Jednym z głównych filarów unijnej polityki edukacyjnej jest program Erasmus+, który finansuje projekty w zakresie kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu. Oferuje on wsparcie finansowe w trzech obszarach działań kluczowych:

• mobilność edukacyjna osób;

• współpraca na rzecz innowacji i wymiany dobrych praktyk;

• wsparcie na rzecz reformy polityki.

Erasmus+ został podzielony na kilka sektorów odpowiadających różnym etapom kształcenia - od edukacji szkolnej i kształcenia zawodowego po szkolnictwo wyższe i edukację dorosłych.

W maju 2018 r. wydany został wniosek Komisji Europejskiej dotyczący przyszłej edycji programu Erasmus na lata 2021-2027. W dokumencie zaproponowano, aby generalna struktura pozostała bez większych zmian, natomiast KE wysunęła propozycję, aby podwoić środki finansowe do 30 mld € w porównaniu z budżetem na Erasmus + na lata 2014-2020.

Europejski Fundusz Społeczny

Środki na edukację i szkolenia zapewnia również Europejski Fundusz Społeczny, który w latach 2014-2020 jest zarządzany w Polsce na szczeblu wojewódzkim. Jest to fundusz strukturalny, który odpowiada za promowanie spójności społecznej i gospodarczej. W ramach EFS finansowane są inicjatywy na rzecz poprawy jakości kształcenia i szkolenia, umożliwiające jednocześnie osobom młodym zdobycie wykształcenia i umiejętności zwiększających ich konkurencyjność na rynku pracy.

W kolejnej perspektywie finansowej na lata 2021-2027 w miejscu Europejskiego Funduszu Społecznego powstanie Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS +).

Uczenie się przez całe życie

W dobie cyfryzacji i nowych technologii ludzie nie mogą przez całe życie zawodowe polegać wyłącznie na umiejętnościach nabytych w szkole. Dlatego UE promuje możliwość zmiany ścieżki kariery oraz elastyczność w przekwalifikowaniu się na szybko zmieniającym się rynku pracy poprzez program Uczenie się przez całe życie (Life Long Learning) finansowany z EFS. Ma on na celu rozwój kształcenia ustawicznego i adresowany jest głównie do osób pragnących podnieść swoje kwalifikacje i dostosować je do potrzeb rynku pracy.

Europejska współpraca w dziedzinie kształcenia i szkolenia (ramy ET2020)

Ramy współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia do 2020 r. określane są jako forum, które umożliwia państwom członkowskim UE wzajemne uczenie się oraz wymianę dobrych praktyk. Zostały zawarte w konkluzjach Rady z dnia 12 maja 2009 roku pod nazwą „ET 2020”. Określają one strategiczny zakres współpracy europejskiej w dziedzinie edukacji w oparciu o 4 cele:

1. urzeczywistnienie uczenia się przez całe życie i mobilności edukacyjnej,

2. poprawienie jakości oraz skuteczności kształcenia i szkolenia,

3. promowanie równości, spójności społecznej i aktywności obywatelskiej,

4. zwiększanie kreatywności i innowacyjności na wszystkich poziomach kształcenia i szkolenia.

Ponadto określono siedem punktów odniesienia, wyznaczających uśrednione europejskie cele liczbowe, których poziom powinien zostać osiągnięty w UE do roku 2020r.

1. odsetek młodzieży przedwcześnie kończącej naukę powinien być mniejszy niż 10%,

2. odsetek 30-34-latków z wykształceniem wyższym powinien wynosić co najmniej 40%,

3. co najmniej 95% dzieci pomiędzy 4. rokiem życia a wiekiem rozpoczęcia obowiązkowej nauki w szkole powinno uczestniczyć w edukacji przedszkolnej,

4. odsetek 15-latków z niskimi osiągnięciami w czytaniu, matematyce i naukach przyrodniczych powinien być niższy niż 15%,

5. co najmniej 15% dorosłych powinno uczestniczyć w kształceniu lub szkoleniu w zakresie mobilności edukacyjnej:

6. co najmniej 20% osób kończących studia wyższe w UE powinno mieć za sobą okres nauki lub szkolenia za granicą związany ze studiami wyższymi (w tym praktyki zawodowe), odpowiadający co najmniej 15 punktom ECTS lub trwający co najmniej trzy miesiące,

7. co najmniej 6% osób w wieku 18-34 lat posiadających kwalifikacje w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego powinno mieć za sobą okres nauki lub szkolenia za granicą związany z kształceniem i szkoleniem zawodowym (w tym z praktykami zawodowymi), trwający co najmniej dwa tygodnie,

Wskaźnik zatrudnienia absolwentów szkół w wieku 20-34 lat, którzy ukończyli kształcenie lub szkolenie co najwyżej 3 lata przed rokiem odniesienia powinien wynosić co najmniej 82%

Należy przy tym zaznaczyć, iż państwa członkowskie mogą ustalać własne poziomy odniesienia odpowiadające sytuacji w zakresie edukacji w poszczególnych krajach. Trwają prace w UE nad określeniem ósmego poziomu odniesienia dotyczącego pożądanego na rok 2020 i jednocześnie mierzalnego poziomu kompetencji w zakresie języków obcych.

Punkt dotyczący ograniczenia liczby uczniów przedwcześnie kończących edukację do poziomu poniżej 10 % jest również jednym z celów unijnej strategii wzrostu Europa 2020. Drugim celem w zakresie edukacji określonym przez strategię jest podniesienie odsetka osób w wieku 30-34 lat z wykształceniem wyższym do co najmniej 40%.

Europejski Korpus Solidarności – jest to program Komisji Europejskiej dedykowany młodzieży i organizacjom. Celem programu jest udzielanie pomocy młodym ludziom (18 – 20 lat) w rozwoju zawodowym oraz ułatwienie wejścia i przystosowaniu się do warunków na rynku pracy. Europejski Korpus Solidarności wyraźnie akcentuje europejski wymiar sprawiedliwości, umożliwiając młodym ludziom rozwijanie umiejętności interpersonalnych oraz zdobywanie nowej wiedzy. Osoby zainteresowane programem zobligowane są do rejestracji na oficjalnej stronie Europejskiego Korpusu Solidarności - https://europa.eu/youth/SOLIdARity_pl.

Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (EACEA) – odpowiada za zarządzanie środkami finansowymi dedykowanymi aktywności obywatelskiej, edukacji, kulturze, sektorowi audiowizualnemu oraz wolontariatowi. Agencja we współpracy ze służbami Komisji Europejskiej zarządza kilkoma programami UE, są to m.in.: Erasmus +, Europejski Korpus Solidarności, Wolontariusze pomocy UE oraz program Kreatywna Europa.

Źródła i więcej informacji:

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A12012E%2FTXT

https://www.europarl.europa.eu/factsheets/pl/sheet/139/onderwijs-en-beroepsopleiding

https://ec.europa.eu/education/policies/school/about-school-policy_pl

https://ec.europa.eu/info/about-european-commission/what-european-commission-does/law/areas-eu-action_pl

https://europa.eu/european-union/topics/education-training-youth_pl

https://ec.europa.eu/info/education_pl

https://ec.europa.eu/education/education-in-the-eu/european-education-area_pl

Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego

https://eacea.ec.europa.eu/homepage_en

Europejski Fundusz Społeczny

https://ec.europa.eu/esf/home.jsp?langId=pl