W czerwcu 2010 r. Rada Europejska przyjęła nową Strategię na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu, która zastąpi Strategię lizbońską.
EUROPA 2020
Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu
społecznemu
W listopadzie 2009 r. Komisja Europejska rozpoczęła konsultacje w sprawie nowej strategii, której celem jest bardziej ekologiczny wzrost gospodarczy sprzyjający jednocześnie walce z wyłączeniem społecznym.
W przygotowanie nowej strategii dla Europy bardzo zaangażowany jest Przewodniczący Komisji José Manuel Barroso, który określił ją następująco: „Strategia EUROPA 2020 oznacza, że w trakcie następnego dziesięciolecia Unia będzie współpracowała przy rozwiązywaniu najtrudniejszych problemów, przed jakimi kiedykolwiek stanęła Europa. Inteligentna gospodarka i mądre społeczeństwo, oparte na silnych europejskich wartościach, wspierają się nawzajem. Wzrost gospodarczy, zrównoważone finanse publiczne, przeciwdziałanie zmianom klimatu, włączenie społeczne, wzmocnienie potencjału przemysłowego i dynamiczny sektor usług nie wykluczają się wzajemnie, a wręcz przeciwnie: uzupełniają się.” Uważa się, że strategia jest projektem Barroso, za który będzie on rozliczany pod koniec obecnej kadencji.
Podstawowe założenia
Strategia ma na celu przyspieszenie wyjścia gospodarczego kryzysu gospodarczego i zapobieżenie podobnemu kryzysowi w przyszłości, a także stworzenie podstaw zrównoważonego rozwoju. Rozwój ten sprzyjać gospodarce opartej na wiedzy i innowacji, która jest bardziej przyjazna środowisku i bardziej konkurencyjna. Jednym z założeń Strategii jest również ulepszenie istniejącego w Europie modelu socjalnego, a przede wszystkim zapobieganie wyłączeniu społecznemu poprzez zwiększenie zatrudnienia i walkę z ubóstwem.
Struktura strategii EUROPA 2020
3 priorytety, 5 celów, 7 projektów przewodnich
- PRIORYTETY:
1. Inteligentny rozwój:
3 projekty przewodnie: „Unia innowacji”, „Młodzież w drodze”, „Europejska agenda cyfrowa”
2. Zrównoważony rozwój:
2 projekty przewodnie: „Klimat, energia i mobilność” i „Konkurencyjność”
3. Rozwój sprzyjający wyłączeniu społecznemu:
2 projekty przewodnie: „Zatrudnienie i umiejętności” i „Walka z ubóstwem”
- CELE:
1. Zatrudnienie:
zwiększyć stopę zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat z obecnych 69% do co najmniej 75%;
2. Inwestycje na badania i rozwój
osiągnąć poziom inwestycji w działalność badawczo-rozwojową równy 3% PKB, przede wszystkim poprzez poprawę warunków inwestowania w B+R przez sektor prywatny i opracowanie nowego wskaźnika umożliwiającego śledzenie procesów innowacji;
3. Środowisko
ograniczyć emisję dwutlenku węgla co najmniej o 20% w porównaniu z poziomem z 1990 r. lub, jeśli pozwolą na to warunki, o 30%; zwiększyć udział odnawialnych źródeł energii w naszym całkowitym zużyciu energii do 20% oraz zwiększyć efektywność wykorzystania energii o 20% (założenia 20-20-20);
4. Edukacja:
ograniczyć liczbę osób przedwcześnie kończących naukę szkolną do 10% z obecnych 15% oraz zwiększyć odsetek osób w wieku 30-34 lat posiadających wyższe wykształcenie z 31% do co najmniej 40%;
5. Ubóstwo
ograniczyć liczbę Europejczyków żyjących poniżej krajowej granicy ubóstwa o 25% poprzez wydobycie z ubóstwa 20 mln osób.
EUROPA 2020 a Strategia Lizbońska
Ponieważ EUROPA 2020 ma opierać się na doświadczeniach Strategii Lizbońskiej, oprócz walki z kryzysem i wdrażania inteligentnej i ekologicznej gospodarki, nowa strategia będzie również okazją do skorygowania niedoskonałości poprzedniej strategii.
Strategia Lizbońska została wprowadzona w 2000 roku i była odpowiedzią na wyzwania związane z globalizacją i starzeniem się społeczeństw. Miała ona sprawić, że UE stanie się „najbardziej dynamiczną, konkurencyjną i oparta na wiedzy gospodarką na świecie, która jest zdolna do zapewnienia trwałego wzrostu gospodarczego, stworzenie liczniejszych i lepszych miejsc pracy oraz zagwarantowania większej spójności społecznej.” W ogólnym ujęciu strategia ta odniosła pozytywny wpływ, jednak jej główne cele (tj. stopa zatrudnienia wynosząca 70% oraz 3-procentowe wydatki na badania i rozwój) nie zostały osiągnięte. Częściowo wynika to z tego, że Strategia Lizbońska nie została wyposażona w odpowiednie narzędzia do jej skutecznej realizacji. Niewątpliwie dużą rolę odegrał tu też kryzys gospodarczy. Dlatego tez nowa strategia EUROPA2020 bierze pod uwagę te doświadczenia, a podczas jej przygotowywania podkreśla się, że należy wyciągnąć wnioski z kryzysu (problem niezrównoważonego rozwoju) oraz położyć nacisk na konsekwentne wdrażanie jej założeń (wyciąganie konsekwencji w przypadku ich niewdrażania).
Podobnie jak w Strategii Lizbońskiej podkreśla się zwiększenie potencjału wzrostu i ilości miejsc pracy. Co więcej, w pracach przygotowawczych zaznacza się iż należy:
- jasno określić, co chcemy osiągnąć w 2020 roku
- opracować właściwe instrumenty wdrażania strategii
- wziąć pod uwagę warunki charakterystyczne dla różnych krajów i regionów UE (zróżnicowanie ze względu na kraje/regiony)
- pamiętać o sektorze publicznym i prywatnym.
Dokument roboczy wymienia najważniejsze wyzwania, które stoją przed Europą: zmiany klimatu, energia, zmiany demograficzne, UE jako aktor globalny, a przede wszystkim skuteczne wyjście z kryzysu gospodarczego.
Konsultacje w sprawie strategii EUROPA 2020
Rozpoczęte w listopadzie 2009 r. konsultacje zakończyły się 15 stycznia 2010 r. Do Komisji napłynęło około 1500 dokumentów przedstawiających stanowiska konsultacyjne pochodzące od państw członkowskich, europejskich i krajowych partii politycznych, władz lokalnych i regionalnych, instytucji i organizacji europejskich, partnerów społecznych, związków zawodowych, organizacji pracodawców, przedstawicieli biznesu i innych podmiotów.
Wielkopolska wzięła udział w konsultacjach poprzez dwie sieci: Sieć Regionów Strategii Lizbońskiej i AER. W ramach tej drugiej sieci podkreślono konieczność unikania błędów Strategii Lizbońskiej. AER zwróciła również uwagę na to, iż mimo wskazania najważniejszych wyzwań, przed którymi stoi Europa, nie wspomniano, że to właśnie regiony są aktorami, które mogą odegrać największą rolę w sprostaniu tym wyzwaniom. Ponadto, ze względu na duży związek wzrostu gospodarczego i innowacyjności z decentralizacją, należy bardziej zaangażować regiony we wdrażanie nowej strategii.
Kilka państw członkowskich zwróciło uwagę na potrzebę mocniejszego powiązania gospodarczych, społecznych i środowiskowych elementów projektu. Niektóre rządy podkreśliły również potrzebę inwestycji w nowe źródła wzrostu gospodarczego. Z nadesłanych materiałów wynika, że panuje powszechne przekonanie, że liczba miejsc pracy będzie nadal maleć, w związku z czym istnieje potrzeba stworzenia bardziej konkretnego planu wyjścia z kryzysu. Państwa członkowskie wskazują również, że należy wzmocnić sposób egzekwowania realizacji założeń strategii, aby zapewnić jej należyte wdrożenie. Partnerzy społeczni podkreślają, że wstępny projekt strategii w zbyt małym zakresie porusza tematy społeczne. Sugerują oni także, że PKB nie powinien być uważany jako jedyny wskaźnik sukcesu.
Początkowo w treści Strategii brakowało również zapisów nt. polityki spójności, ze względu na to, że Komisja trzymała wiele stanowisk lobbingowych polityka spójności została wpisana.
Obecnie, po opublikowaniu ostatecznej wersji Strategii przez Komisję i przed potwierdzeniem jej ogólnego kierunku i najważniejszych celi przez Radę, rozpoczęto nowe konsultacje w Komitecie Regionów w ramach Sieci Monitorowania EUROPA 2020. Kwestionariusz dotyczący konsultacji podkreśla, że „niektóre ważne kwestie w strategii, dotyczące władz lokalnych i regionalnych pozostają otwarte. Są to: potrzeba zróżnicowanych celów na poziomie terytorialnym, potrzeba posiadania wskaźników sięgających poza PKB, rzeczywista rola władz lokalnych i regionalnych w tworzeniu i realizacji nowej strategii, powiązania między strategią Europa 2020 a polityką spójności i budżetem UE oraz potrzeba informowania o nowej strategii wszystkich obywateli UE”. Konsultacje będą trwać do dnia 12 kwietnia.
Realizacja strategii EUROPA 2020
Komisja proponuje, aby realizacją strategii EUROPA 2020 kierowała Rada Europejska, która ma podejmować najważniejsze decyzje i wyznaczać cele w oparciu o propozycje Komisji, dzięki czemu odpowiedzialność za jej wdrażanie ponosiłyby państwa członkowskie. Komisja chciałaby również, aby Parlament Europejski odgrywał znacznie większą rolę. Parlamenty narodowe także powinny zainteresować się strategią i przejąć część odpowiedzialności za jej realizację.
Proponuje się, aby konkluzje z obrad Rady Europejskiej, które odbędą się w marcu 2010 r., stanowiły podstawę tzw. „zintegrowanych wytycznych” potwierdzających priorytety polityczne, które powinny być wspólnie realizowane przez UE i państwa członkowskie. Nowe wytyczne zastąpiłyby wytyczne obowiązujące od 2005 r. na mocy strategii lizbońskiej.
Dla każdego z tych celów państwa członkowskie miałyby określić cele krajowe na okres pięciu lat w zależności od swojej sytuacji i punktu wyjścia. Komisja i Rada Europejska będą co roku monitorować postępy na poziomie UE i państw członkowskich.
Harmonogram prac:
24 listopada 2009 – Komisja opublikowała dokument otwierający konsultacje na temat strategii.
15 stycznia 2010 – oficjalne zakończenie konsultacji – Komisja otrzymała ok. 1500 stanowisk konsultacyjnych
3 marca 2010 – przedstawienie propozycji Komisji nt. Strategii EUROPA 2020
do 12 kwietnia – konsultacje w Komitecie Regionów
25/26 marca 2010 – przyjęcie ogólnych założeń oraz podstawowych celów strategii przez Radę
czerwiec 2010 – Rada UE: przyjęcie Strategii i zatwierdzenie celów poszczególnych krajów
Polityka spójności w Strategii EUROPA 2020
Mimo tego, że w wyniku konsultacji polityka spójności została dodana do treści Strategii to jednak jej pozycja wydaje się niezadowalająca. Europoseł Danuta Huebner podczas swojego wystąpienia na seminarium dotyczącym nowej strategii zorganizowanych przez Polski Instytut Spraw Zagranicznych w dniu 16 marca 2010 w Brukseli podkreśliła, że odnosi się wrażenie, że zagadnienie to zostało dodane w ostatniej chwili i nie zajmuje ono należnego sobie miejsca w Strategii, która ma wyznaczać ogólne założenia polityki UE na kolejne 10 lat.
Oprac.: BIWW, Bruksela, 22 marca 2010
