Podstawy prawne polityki środowiska UE uregulowane są w art. 11 oraz art. 191-193 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. UE ma prawo do podejmowania działań w każdej sferze polityki środowiska, wśród których wyróżnia się m.in.: gospodarowanie odpadami, zmianę klimatu, zanieczyszczenie wody i powietrza, zagrożenia związane z hałasem. Zadaniem UE w ramach ochrony środowiska jest zapewnienie mieszkańcom dobrobytu, ochrona zdrowia oraz troska o otoczenie, w którym mieszkają. Działania unijne obejmują ochronę dóbr naturalnych i tworzenie ekologicznej gospodarki poprzez oszczędne i efektywne zarządzanie zasobami naturalnymi.
Pakiet „Gotowi na 55”
W europejskim prawie o klimacie zapisano obowiązkowy unijny cel klimatyczny: ograniczenie emisji w UE o co najmniej 55% do 2030 r. Państwa UE pracują nad nowymi przepisami, które pozwolą ten cel osiągnąć, a do 2050 r. uczynić UE neutralną dla klimatu.
W 2021 r. wszedł w życie Pakiet „Gotowi na 55”, zestaw wniosków ustawodawczych mających zmienić i uaktualnić unijne przepisy oraz ustanowić nowe inicjatywy, tak by polityka UE była zgodna z celami klimatycznymi ustalonymi przez Radę i Parlament Europejski.
Pakiet ma stanowić spójne ramy realizacji unijnych celów klimatycznych, a także:
- zapewnić sprawiedliwy społecznie charakter transformacji
- utrzymać i zwiększyć innowacyjność i konkurencyjność unijnego przemysłu, a równocześnie zagwarantować równość szans względem podmiotów gospodarczych z państw trzecich
- umocnić pozycję UE jako lidera globalnej walki ze zmianą klimatu
W skład pakietu wchodzą na przykład:
- unijny system handlu uprawnieniami do emisji
- Społeczny Fundusz Klimatyczny
- graniczny podatek węglowy oraz wiele innych.
Więcej informacji na stronie Rady Unii Europejskiej.
Europejski Zielony Ład
Zmiana klimatu i degradacja środowiska stanowią zagrożenie dla Europy i reszty świata. Aby sprostać tym wyzwaniom powstał plan działania Europejski Zielony Ład (ang. European Green Deal). Ma on pomóc przekształcić UE w nowoczesną, zasobooszczędną i konkurencyjną gospodarkę. Oznacza to, że:
- w 2050 r. osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto
- nastąpi oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużywania zasobów
- żadna osoba ani żaden region nie pozostaną w tyle.
Europejski Zielony Ład ma również pomóc w wyjściu z pandemii COVID-19. Europejski Zielony Ład będzie finansowany ze środków stanowiących jedną trzecią kwoty 1,8 bln euro przeznaczonej na inwestycje w ramach planu odbudowy NextGenerationEU oraz ze środków pochodzących z siedmioletniego budżetu UE.
Priorytety Europejskiego Zielonego Ładu:
- ochrona różnorodności biologicznej i ekosystemów
- ograniczenie zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby
- przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym
- ulepszenie zarządzania gospodarką odpadami
- zapewnienie zrównoważonego rozwoju sektorów niebieskiej gospodarki i rybołówstwa.
Poprzez działania w tych kluczowych obszarach UE poprawi zdrowie i jakość życia obywateli podniesie jakość życia obywateli, rozwiąże problemy środowiskowe i ograniczy emisje gazów cieplarnianych.
Strategia na rzecz bioróżnorodności 2030
Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 to wszechstronny, ambitny i długoterminowy plan ochrony przyrody i przeciwdziałania degradacji ekosystemów. Strategia ma na celu wprowadzenie różnorodności biologicznej w Europie na ścieżkę odbudowy do 2030 r. Zawiera ona konkretne działania i zobowiązania w tym obszarze.
Strategia ma na celu budowanie odporności naszych społeczeństw na przyszłe zagrożenia, takie jak:
- skutki zmian klimatu
- pożary lasów
- brak bezpieczeństwa żywnościowego
- epidemie chorób - w tym poprzez ochronę dzikiej przyrody i zwalczanie nielegalnego handlu dziką fauną i florą
Jest to propozycja wkładu UE w zbliżające się międzynarodowe negocjacje w sprawie globalnych ram różnorodności biologicznej po 2020 roku. Stanowiąc kluczowy element Europejskiego Zielonego Ładu, będzie również wspierać zieloną odbudowę po pandemii Covid-19.
Więcej informacji dostępnych jest tutaj.
Program LIFE
LIFE to instrument finansowy Unii Europejskiej na rzecz środowiska i działań w dziedzinie klimatu. Program funkcjonuje od 1992 r., a w jego ramach współfinansowano ponad 5 500 projektów. Jego głównymi celami są:
- przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym
- ochrona, przywracanie i poprawa jakości środowiska, w tym powietrza, wody i gleby
- zatrzymanie i odwrócenie utraty różnorodności biologicznej
- przeciwdziałanie degradacji ekosystemów
Nowy program LIFE jest podzielony na cztery podprogramy:
- „Przyroda i różnorodność biologiczna"
- „Gospodarka o obiegu zamkniętym i jakość życia”
- „Łagodzenie zmiany klimatu i przystosowanie do niej”
- „Przejście na czysta energię”
Więcej informacji na temat programu LIFE można znaleźć na naszej stronie w zakładce pt. Programy UE na lata 2021-2027
Gospodarka o obiegu zamkniętym
Unia Europejska pracuje nad propozycjami, które mają pomóc w przejściu na silniejszą gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której zasoby są zużywane w sposób bardziej zrównoważony.
Czym jest gospodarka o obiegu zamkniętym?
Gospodarka o obiegu zamkniętym to model produkcji i konsumpcji, który polega na dzieleniu się, pożyczaniu, ponownym użyciu, naprawie, odnawianiu i recyklingu istniejących materiałów i produktów tak długo, jak to możliwe. W ten sposób wydłuża się cykl życia produktów. W praktyce oznacza to ograniczenie odpadów do minimum. Kiedy cykl życia produktu dobiega końca, surowce i odpady, które z niego pochodzą, powinny zostać w gospodarce, dzięki recyklingowi. Można je z powodzeniem wykorzystać ponownie, tworząc w ten sposób dodatkową wartość.
Takie podejście kontrastuje z tradycyjnym modelem ekonomicznym, który opiera się na schemacie "weź - wyprodukuj - użyj - wyrzuć". Model ten opiera się na dużych ilościach tanich i łatwo dostępnych materiałów i energii. Elementem tego modelu jest także tzw. "planowana zużywalność", czyli projektowanie produktów w taki sposób, żeby po określonym czasie przestały działać. Parlament Europejski wezwał do wprowadzenia środków, które zapewnią, że na rynek będą trafiać produkty wysokiej jakości i trwałe.
Głównymi korzyściami z wdrożenia gospodarki o obiegu zamkniętym są:
- zmniejszenie zależności od surowców
- tworzenie miejsc pracy i oszczędności konsumentów
Zapobieganie powstawaniu odpadów, ekoprojekt, ponowne użycie i tym podobne działania mogą przynieść przedsiębiorstwom w UE oszczędności, prowadząc jednocześnie do ograniczenia całkowitej rocznej emisji gazów cieplarnianych. Obecnie produkcja materiałów, których używamy na co dzień, odpowiada za 45% emisji CO2. Przeprojektowanie materiałów i produktów do użytku w obiegu zamkniętym pobudziłoby również innowacyjność w różnych sektorach gospodarki. Więcej informacji można znaleźć na stronie Parlamentu Europejskiego.
Wydarzenia i informacje związane z tym tematem
- Przyszłe wydarzenia poświęcone ochronie środowiska, organizowane przez różne instytucje UE
- Publikacje na temat środowiska
- Materiały dydaktyczne na temat ochrony środowiska dla uczniów w każdym wieku
- Zmiana klimatu pochłania ofiary i pieniądze - infografika
- Jak UE finansuje drogę ku neutralności klimatycznej? - infografika
- Strategia UE w zakresie chemikaliów szansą na zrównoważone, nietoksyczne środowisko - infografika
Źródło: Komisja Europejska, Rada Europejska
