Tętniące życiem obszary wiejskie i wysokiej jakości produkty rolne
Do 2050 r. światowa produkcja żywności musi się podwoić, aby zaspokoić potrzeby wynikające ze wzrostu liczby ludności i zmieniających się nawyków żywieniowych. Rolnictwo musi stawić czoła wpływowi zmian klimatu na różnorodność biologiczną, jakość gleby i wody, a także wymogom światowego rynku.
Aby pomóc rolnikom w sprostaniu tym wyzwaniom i uwzględnić nowe postawy i oczekiwania obywateli, polityka rolna UE znacznie się zmieniła w ostatnich dziesięcioleciach. Obejmuje ona różnorodne dziedziny, m.in. jakość żywności, identyfikowalność, handel i promocja produktów rolnych w UE. UE zapewnia rolnikom wsparcie finansowe, zachęca do stosowania zrównoważonych i przyjaznych dla środowiska praktyk i jednocześnie inwestuje w rozwój obszarów wiejskich.
Różne instytucje UE współpracują ze sobą przy kształtowaniu polityki dotyczącej żywności i rolnictwa, a także przy jej wdrażaniu, monitorowaniu i ocenianiu. Władze krajowe i lokalne wdrażają przepisy uzgodnione na szczeblu UE. Fundusze z budżetu UE udostępniane są państwom członkowskim zgodnie z zasadami ustalonymi na szczeblu UE. UE kontroluje również sposób stosowania przepisów i ich skuteczność oraz koordynuje wprowadzanie do nich zmian.
Rolnictwo i przemysł spożywczy oraz związane z nimi usługi zapewniają ponad 44 mln miejsc pracy w UE, a w samym sektorze rolnym pracuje 20 mln osób. Dzięki różnorodnemu klimatowi, żyznym glebom, technicznym umiejętnościom rolników oraz jakości oferowanych produktów UE jest jednym głównych światowych producentów i eksporterów produktów rolnych.
- Sprawozdania na temat handlu produktami rolno-spożywczymi
- Zestawienia informacji ze statystykami dotyczącymi UE i poszczególnych krajów
Czym jest wspólna polityka rolna?
Wspólna polityka rolna to zestaw przepisów przyjętych przez UE dla zapewnienia jednolitej polityki w dziedzinie rolnictwa w państwach UE. Zainicjowana w 1962 r. przez sześć krajów założycielskich ówczesnych Wspólnot Europejskich, jest najstarszą polityką UE, która nadal obowiązuje.
Ma ona:
- zapewniać obywatelom UE przystępną cenową, bezpieczną i wysokojakościową żywność
- zagwarantować odpowiedni poziom życia rolnikom
- chronić zasoby naturalne i środowisko.
Polityka ta ma dynamiczny charakter: dzięki kolejnym reformom przystosowuje się do nowych wyzwań, przed którymi staje europejskie rolnictwo.
Do wyzwań tych należą:
- zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego wszystkim obywatelom UE
- reagowanie na wahania światowych rynków i zmienność cen
- utrzymanie rozwoju obszarów wiejskich w UE
- bardziej zrównoważone wykorzystywanie zasobów naturalnych
- pomoc w łagodzeniu zmiany klimatu.
Około jedna trzecia budżetu UE przeznaczona jest na wsparcie rolników i obszarów wiejskich w ramach WPR, co stanowi około 33 eurocenty dziennie na obywatela UE.
Dlaczego ważne jest wspieranie unijnych rolników?
Sektor rolno-spożywczy to jeden z największych sektorów gospodarki w UE. Obecnie w UE jest 10 mln rolników, a od rolnictwa zależy około 40 mln miejsc prac w przetwórstwie spożywczym, detalicznej sprzedaży żywności i usługach żywnościowych.
Rolnictwo mierzy się z pewnymi wyjątkowymi wyzwaniami, które mogą spowodować niepewność i nieprzewidywalność w prowadzeniu działalności gospodarczej w sektorze. Oprócz presji pogodowej i klimatycznej rolnicy muszą również stawiać czoła trwałej niestabilności rynku ze względu na niestabilne wzorce popytu i zmienne ceny.
Stabilny dochód rolników jest zabezpieczeniem przed wahaniami cen i latami gorszych upraw.
Wsparcie publiczne dla sektora zapewnia obywatelom UE niezawodne i szerokie dostawy żywności produkowanej w sposób zrównoważony po przystępnych cenach, a także zdrowe środowisko i wyjątkowe krajobrazy dzięki roli, jaką rolnicy odgrywają w ochronie obszarów naturalnych, na których pracują.
Wsparcie pomaga również rolnikom w spełnianiu wymogów, które gwarantują jedne z najwyższych na świecie norm w zakresie bezpieczeństwa, ochrony środowiska oraz zdrowia i dobrostanu zwierząt.
Od początku XXI w. WPR nie tylko zapewnia wsparcie dla rolników, ale również pomaga obszarom wiejskim w Europie w rozwoju.
Jak działa wspólna polityka rolna?
Wspólna polityka rolna dzieli się na dwa filary i obejmuje trzy główne obszary działania:
- wsparcie bezpośrednie (I filar)
- środki rynkowe (I filar)
- rozwój obszarów wiejskich (II filar).
Wsparcie bezpośrednie (I filar)
Wsparcie bezpośrednie to płatności w formie środków osłonowych, czyli kwot wystarczających do prowadzenia działalności, wypłacanych bezpośrednio rolnikom.
Koncepcja wsparcia bezpośredniego polega na tym, że:
- rolnicy otrzymują wsparcie dochodu, o ile dbają o swoje użytki i stosują się do standardów bezpieczeństwa żywności, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt
- działalność rolnicza jest utrzymywana w całej UE i dostosowana do lokalnej sytuacji
- producenci reagują na sygnały z rynku, dzięki czemu produkują towary potrzebne konsumentom
- rolnicy, którzy nie przestrzegają niektórych wymogów z zakresu zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt i roślin, ochrony środowiska czy dobrostanu zwierząt, otrzymują mniejsze wsparcie lub nie dostają go wcale (zasada wzmocnionej warunkowości).
Środki rynkowe (I filar)
Sektor rolno-spożywczy mierzy się z wieloma obecnymi i przyszłymi wyzwaniami, w tym z globalną konkurencją, kryzysami gospodarczymi i finansowymi, zmianą klimatu oraz zmiennymi kosztami takich środków produkcji rolnej jak paliwo czy nawozy.
W ramach WPR ustanowiono zbiór przepisów, aby zrównoważyć dużą zmienność cen na rynkach rolnych w UE. Przyjęto rozporządzenie, zgodnie z którym wspólna organizacja rynków rolnych:
- jest wzorowana na przepisach o wspólnym rynku towarów i usług i przewiduje specyficzne narzędzia pomagające usprawnić funkcjonowanie rynków rolnych
- wyznacza parametry interwencji na rynkach rolnych i zapewniania wsparcia sektorowego
- przewiduje przepisy o wprowadzaniu produktów rolnych na rynek oraz o funkcjonowaniu organizacji producenckich i międzybranżowych
- uwzględnia międzynarodowy handel i reguły konkurencji.
Ułatwiając sprawne funkcjonowanie jednolitego rynku, wspólna organizacja rynków rolnych zapewnia różnorodność, dostępność, przystępność cenową i bezpieczeństwo produktów rolnych.
Rozwój obszarów wiejskich (II filar)
Na obszarach wiejskich, które zajmują niemal połowę Europy, zamieszkuje ok. 20% ludności UE. Większość z tych obszarów to regiony najmniej uprzywilejowane w UE, o PKB na głowę znacznie niższym niż średnia unijna.
Unijne środki rozwoju obszarów wiejskich w ramach WPR pomagają:
- modernizować gospodarstwa, promując stosowanie technologii i innowacji
- pobudzać rozwój obszarów wiejskich, np. poprzez inwestowanie w łączność i usługi podstawowe
- zwiększać konkurencyjność sektora rolnego
- chronić środowisko i łagodzić zmianę klimatu
- zwiększać żywotność społeczności wiejskich
- zapewniać wymianę pokoleniową w rolnictwie.
Drugi filar wspólnej polityki rolnej jest współfinansowany przez państwa członkowskie; wspierają one swoich rolników także innymi środkami finansowanymi z budżetu krajowego, zwłaszcza obejmują ich specjalnym zabezpieczeniem społecznym.
Polityka rozwoju obszarów wiejskich to bardzo ważne narzędzie wspierania zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, w tym rolnictwa ekologicznego, w UE. Środki UE ułatwiają modernizację gospodarstw, a jednocześnie skłaniają do dywersyfikowania działalności na obszarach wiejskich.
W wielu aspektach politykę rozwoju obszarów wiejskich uzupełnia unijna polityka spójności: wspiera zwłaszcza zrównoważony rozwój terytorialny. Składają się na nią:
- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR)
- Europejski Fundusz Społeczny (EFS)
- Polityka spójności (Komisja Europejska)
WPR w Traktacie
Unijna wspólna polityka rolna to zestaw przepisów przyjętych przez UE dla zapewnienia wspólnej, jednolitej polityki w dziedzinie rolnictwa. Wynika z art. 38 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej:
„Unia określa i realizuje wspólną politykę rolną i rybołówstwa. Rynek wewnętrzny obejmuje także rolnictwo, rybołówstwo i handel produktami rolnymi.
Zreformowana WPR mająca zastosowanie od 2023 r. wprowadza szereg ulepszeń, dzięki którym:
- rolnictwo odgrywa większą rolę w osiąganiu unijnych celów środowiskowych i klimatycznych
- mniejsze gospodarstwa otrzymują bardziej ukierunkowane wsparcie
- państwa członkowskie mogą elastyczniej dostosowywać środki do warunków lokalnych.
Wydarzenia i informacje związane z tym tematem
- Pzyszłe wydarzenia dotyczące żywności i rolnictwa organizowane w UE
- Wyszukiwanie publikacji dotyczących żywności i rolnictwa
- Materiały dydaktyczne na temat żywności i rolnictwa dla uczniów w każdym wieku
- Wspólna polityka rolna (WPR) - infografika
Źródło: Komisja Europejska, Rada Europejska
