smog
Zanieczyszczenie powietrza może powodować choroby układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, cukrzycę i nowotwory. Jednak ma również negatywny wpływ na różnorodność biologiczną, ponieważ zatruwa uprawy i lasy, powodując znaczne straty gospodarcze.
W ramach dążenia do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń zawartego w Europejskim Zielonym Ładzie UE, Parlament Europejski zaproponował ustanowienie do 2030 r. bardziej rygorystycznych norm jakości powietrza, w tym celów dotyczących tzw. cząstek stałych.
Koszty zdrowotne zanieczyszczenia powietrza
Powietrze jest zanieczyszczane dwutlenkiem azotu, ozonem i cząstkami stałymi od dziesięcioleci. Wyższe stężenia występują na zaludnionych obszarach miejskich.
Cząstki stałe
Cząstki stałe to drobne cząstki lub kropelki. Ponieważ są mniejsze od włosa, mogą przedostawać się do krwiobiegu poprzez układ oddechowy. Mogą to być organiczne substancje chemiczne, kurz, sadza czy metale. Długotrwałe narażenie na nie może prowadzić do chorób układu oddechowego i układu krążenia, które mogą być śmiertelne dla osób szczególnie wrażliwych, a także powodować raka. Według Europejskiej Agencji Środowiska, w 2020 r. w UE narażenie na cząstki stałe o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrona spowodowało przedwczesną śmierć co najmniej 238 000 osób.
Dwutlenek azotu
Dwutlenek azotu to związek chemiczny powstający w silnikach, zwłaszcza silnikach Diesla. Narażenie na niego zmniejsza odporność na infekcje i wiąże się ze wzrostem zachorowalności na przewlekłe choroby układu oddechowego oraz z przedwczesnym starzeniem się płuc. W 2020 r. w UE zanieczyszczenie dwutlenkiem azotu spowodowało 49 000 przedwczesnych zgonów.
Ozon
Wdychanie ozonu powoduje podrażnienie oczu, dróg oddechowych i błon śluzowych. Jest szczególnie niebezpieczny dla osób chorych na astmę, a w przypadku przewlekłych chorób układu oddechowego i układu krążenia może być śmiertelny. W 2020 r. w UE 24 000 osób przedwcześnie straciło życie z powodu narażenia na ozon.
Chociaż zanieczyszczenie powietrza jest nadal problemem, w ciągu ostatnich trzech dekad polityka ograniczania emisji poprawiła jakość powietrza w Europie. W latach 2005-2020, liczba przedwczesnych zgonów spowodowanych narażeniem na cząstki stałe o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrona spadła w UE o 45%.
Utrata bioróżnorodności
Według analiz Europejskiej Agencji Środowiska, w 2020 r. 59% lasów i 6% gruntów rolnych w Europie było narażonych na szkodliwe działanie ozonu. W 2019 r., straty gospodarcze spowodowane negatywnym wpływem na plony pszenicy w 35 europejskich krajach wyniosły ok. 1,4 miliarda euro. Największe straty zanotowano we Francji, Niemczech, Polsce i Turcji.
Dowiedz się więcej o przyczynach utraty bioróżnorodności
Źródła zanieczyszczeń
Ponad połowa emisji cząstek stałych pochodzi ze spalania paliw stałych w celach grzewczych. Sektory mieszkaniowy, handlowy i instytucjonalny są głównym źródłem zanieczyszczeń cząstkami stałymi w Europie.
Rolnictwo jest również jednym z najbardziej zanieczyszczających sektorów - odpowiada za 94% emisji amoniaku. Jeśli chodzi o tlenek azotu, transport drogowy odpowiada za 37% emisji, a rolnictwo za 19%.
Pomimo znacznego wzrostu produktu krajowego brutto UE, od 2005 r. wszystkie te emisje wykazują tendencję spadkową.
Plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń
Unijny plan działania dla eliminacji zanieczyszczeń stanowi wkład w agendę ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030. W ramach Europejskiego Zielonego Ładu, UE postawiła sobie za cel do 2050 r. zmniejszyć zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby do poziomów, które nie będą już szkodliwe dla zdrowia i naturalnych ekosystemów. Zanieczyszczenia mają również mieścić się w granicach, jakie planeta może wytrzymać. Agenda określa szereg celów, które pomogą osiągnąć ten główny cel do 2030 roku:
- zmniejszenie o ponad 55% przedwczesnych zgonów spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza
- zmniejszenie o 25% ekosystemów UE, w których zanieczyszczenie powietrza zagraża różnorodności biologicznej
- zmniejszenie o 50% ilości plastikowych śmieci w oceanach i o 30% mikroplastików uwalnianych do środowiska
Bardziej rygorystyczne limity na rok 2030 dla niektórych substancji
Komisja Ochrony Środowiska Parlamentu przyjęła swoje stanowisko ws. prawa poprawiającego jakość powietrza w UE 28 czerwca 2023 roku. Proponuje rygorystyczne cele w odniesieniu do kilku substancji zanieczyszczających, w tym cząstek stałych, dwutlenku azotu, dwutlenku siarki i ozonu. Ma to zapewnić, że powietrzem w UE będzie można bezpiecznie oddychać i że nie będzie ono szkodliwe dla naturalnych ekosystemów lub bioróżnorodności.
Kolejne kroki
Parlament Europejski ma zagłosować nad swoim stanowiskiem w tej sprawie na sesji plenarnej we wrześniu 2023 roku. Gdy Rada przyjmie swoje stanowisko, Parlament rozpocznie z nią negocjacje na temat ostatecznego tekstu ustawy.
Posłowie i posłanki proponują, aby oprócz programów ochrony powietrza, które są wymagane, gdy kraje UE przekraczają limity, wszystkie kraje UE stworzyły plany działania dotyczące jakości powietrza, w których określą krótko- i długoterminowe środki dla osiągnięcia nowych limitów.
Źródło: Parlament Europejski
