Unia Europejska pracuje nad propozycjami, które mają pomóc w przejściu na silniejszą gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której zasoby są zużywane w sposób bardziej zrównoważony.
W Unii Europejskiej produkuje się ponad 2,5 miliarda ton odpadów rocznie. Parlament Europejski pracuje nad przepisami, które mają poprawić gospodarkę odpadami i pomóc w przejściu od gospodarki liniowej do gospodarki obiegowej.
Gospodarka o obiegu zamkniętym - co to jest?
Gospodarka o obiegu zamkniętym to model produkcji i konsumpcji, który polega na dzieleniu się, pożyczaniu, ponownym użyciu, naprawie, odnawianiu i recyklingu istniejących materiałów i produktów tak długo, jak to możliwe. W ten sposób wydłuża się cykl życia produktów. W praktyce oznacza to ograniczenie odpadów do minimum. Kiedy cykl życia produktu dobiega końca, surowce i odpady, które z niego pochodzą, powinny zostać w gospodarce, dzięki recyklingowi. Można je z powodzeniem wykorzystać ponownie, tworząc w ten sposób dodatkową wartość.
Takie podejście kontrastuje z tradycyjnym, liniowym modelem ekonomicznym, który opiera się na schemacie "weź - wyprodukuj - użyj - wyrzuć". Model linearny opiera się na dużych ilościach tanich i łatwo dostępnych materiałów i energii. Elementem tego modelu jest także tzw. "planowana zużywalność", czyli projektowanie produktów w taki sposób, żeby po określonym czasie przestały działać. Parlament Europejski wezwał do wprowadzenia środków, które zapewnią, że na rynek będą trafiać produkty wysokiej jakości i trwałe.
Ochrona środowiska
Ponowne wykorzystanie i recykling produktów spowalnia wykorzystanie zasobów naturalnych, ogranicza niszczenie krajobrazu i siedlisk oraz pomaga ograniczyć utratę różnorodności biologicznej.
Kolejną korzyścią z gospodarki o obiegu zamkniętym jest redukcja całkowitej rocznej emisji gazów cieplarnianych. Według Europejskiej Agencji Środowiska, procesy przemysłowe i użytkowanie produktów odpowiadają za 9,1% emisji gazów cieplarnianych w UE, podczas gdy gospodarka odpadami odpowiada za 3,3%.
Tworzenie bardziej wydajnych i zrównoważonych produktów od samego początku pomogłoby zmniejszyć zużycie energii i zasobów, ponieważ szacuje się, że ponad 80% wpływu produktu na środowisko jest określane na etapie projektowania.
Przejście na bardziej niezawodne produkty, które można ponownie wykorzystać, ulepszyć i naprawić, zmniejszyłoby ilość odpadów. Opakowania stanowią coraz większy problem i każdy Europejczyk wytwarza średnio prawie 180 kg odpadów opakowaniowych rocznie. Dlatego należy rozwiązać problem nadmiernych opakowań i ulepszyć ich konstrukcję, aby wspierać ponowne użycie i recykling.
Zmniejszenie zależności od surowców
Światowa populacja rośnie, a wraz z nią zapotrzebowanie na surowce. Jednak podaż kluczowych surowców jest ograniczona. Ograniczone zasoby oznaczają również, że niektóre kraje UE są zależne od innych jeśli chodzi o surowce. Według Eurostatu, UE importuje ok. połowę zużywanych przez siebie surowców.
Całkowita wartość wymiany handlowej (import plus eksport) surowców między UE a resztą świata prawie się potroiła od 2002 r., przy czym eksport rośnie szybciej niż import. Niezależnie od tego, UE nadal importuje więcej niż eksportuje. W 2021 r. spowodowało to deficyt handlowy w wysokości 35,5 mld euro.
Recykling surowców zmniejsza ryzyko związane z dostawami, takie jak zmienność cen, problemy z dostępnością i zależność od importu. Dotyczy to zwłaszcza surowców kluczowych, potrzebnych do produkcji technologii krytycznych dla osiągnięcia celów klimatycznych, takich jak akumulatory i silniki elektryczne.
Tworzenie miejsc pracy i oszczędności dla konsumentów
Przejście na gospodarkę o bardziej zamkniętym obiegu mogłoby zwiększyć konkurencyjność, pobudzić innowacje i wzrost gospodarczy oraz stworzyć miejsca pracy (700 000 miejsc pracy w samej UE do 2030 r.).
Jakie są korzyści z przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym?
Zapobieganie powstawaniu odpadów, ekoprojekt, ponowne użycie i tym podobne działania mogą przynieść przedsiębiorstwom w UE oszczędności, prowadząc jednocześnie do ograniczenia całkowitej rocznej emisji gazów cieplarnianych. Obecnie produkcja materiałów, których używamy na co dzień, odpowiada za 45% emisji CO2.
Przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym może przynieść korzyści, takie jak: zmniejszenie presji na środowisko, zwiększenie bezpieczeństwa dostaw surowców, zwiększenie konkurencyjności, pobudzenie innowacji, wzrostu gospodarczego (dodatkowe 0,5% PKB) i zatrudnienia (700 000 nowych miejsc pracy w samej UE do 2030 r.). Może również zapewnić konsumentom bardziej trwałe i innowacyjne produkty, co daje oszczędności i lepszą jakość życia.
Przeprojektowanie materiałów i produktów do użytku w obiegu zamkniętym pobudziłoby również innowacyjność w różnych sektorach gospodarki.
Co robi UE, aby stać się gospodarką o obiegu zamkniętym?
Komisja Europejska przedstawiła w marcu 2020 r. nowy plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, który obejmuje propozycje dotyczące bardziej zrównoważonego projektowania produktów, zmniejszenia ilości odpadów i wzmocnienia pozycji obywateli (np. dając im „prawo do naprawy"). Szczególną uwagę zwrócono na sektory wymagające dużej ilości zasobów, takie jak elektronika i ICT, tworzywa sztuczne, tekstylia i budownictwo.
W lutym 2021 r. posłowie do PE przegłosowali rezolucję ws. nowego planu działania UE dot. gospodarki o obiegu zamkniętym, domagając się podjęcia dodatkowych środków w celu osiągnięcia gospodarki neutralnej pod względem emisji dwutlenku węgla, zrównoważonej środowiskowo, wolnej od toksyn i o całkowicie zamkniętym obiegu do 2050 r., w tym bardziej rygorystycznych przepisów dotyczących recyklingu oraz ustanowienia wiążących celów do 2030 r. w zakresie wykorzystania i konsumpcji materiałów.
W marcu 2022 r. Komisja Europejska wydała pierwszy pakiet środków dla przyspieszenia przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym w ramach planu działania dot. gospodarki o obiegu zamkniętym. Pakiet obejmuje wspieranie zrównoważonych produktów, wzmocnienie pozycji konsumentów w zakresie ekologicznej transformacji, przegląd przepisów dotyczących produktów budowlanych oraz strategię dotyczącą zrównoważonych tekstyliów.
W listopadzie 2022 r. Komisja Europejska zaproponowała nowe unijne przepisy dotyczące opakowań. Mają zmniejszyć ilość odpadów opakowaniowych i ulepszyć projektowanie opakowań, na przykład dzięki wyraźnemu etykietowaniu dla wspierania ponownego użycia i recyklingu. Wzywają do przejścia na tworzywa sztuczne biopochodne, biodegradowalne i nadające się do kompostowania.
Źródło: Parlament Europejski
