Komisja z zadowoleniem przyjmuje porozumienie polityczne w sprawie wniosku dotyczącego instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego związanego z mechanizmem sprawiedliwej transformacji

Komisja z zadowoleniem przyjmuje dzisiejsze porozumienie polityczne Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wniosku Komisji dotyczącego instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego. Wszystkie wnioski dotyczące mechanizmu sprawiedliwej transformacji są tym samym uzgodnione i mają teraz zostać ostatecznie zatwierdzone przez Parlament Europejski i Radę.

Instrument jest skierowany w szczególności do podmiotów publicznych. Tworzy preferencyjne warunki udzielania pożyczek dla projektów, które nie generują wystarczających dochodów, aby były rentowne. Składa się on z dotacji z budżetu UE (1,5 mld euro) i pożyczek udzielonych przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) (10 mld euro). Wsparcie z dotacji będzie dodawane do pożyczki EBI, przez co zmniejszy obciążenie finansowe beneficjentów i poprawi atrakcyjność inwestycji. Beneficjenci otrzymają wsparcie doradcze za pośrednictwem centrum doradczego utworzonego w ramach InvestEU.

Komisarz ds. spójności i reform Elisa Ferreira powiedziała: Instrument ten pomoże regionom i społecznościom uporać się z problemami wynikającymi z transformacji klimatycznej. Uzupełni on zestaw narzędzi pozwalających wspierać osoby mieszkające w regionach objętych sprawiedliwą transformacją w rozwijaniu nowych umiejętności, w tworzeniu nowych przedsiębiorstw i miejsc pracy. Bardzo ważne jest to, że zrobiliśmy to dzisiaj, zaledwie kilka dni po zawarciu porozumienia co do prawa klimatycznego. Dzięki zmniejszeniu kosztów transformacji sprawimy, że UE jako całość będzie mogła osiągnąć cele neutralności klimatycznej na 2050 r. Rozporządzenie musi zostać ostatecznie zatwierdzone, aby mogły zacząć spływać dodatkowe środki na finansowanie spójnej transformacji i nowego początku dla regionów i ich mieszkańców.

Instrument wpisuje się w realizację Europejskiego Zielonego Ładu. Pomoże on na obszarach najbardziej dotkniętych negatywnymi skutkami transformacji, określonych w terytorialnych planach sprawiedliwego przejścia, sprostać wyzwaniom społeczno-gospodarczym związanym z transformacją w kierunku neutralności klimatycznej. Uzupełni on dwa pozostałe filary mechanizmu sprawiedliwej transformacji: Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i specjalny system sprawiedliwej transformacji w ramach InvestEU.

Oczekuje się, że w ciągu najbliższych 7 lat instrument zmobilizuje łącznie od 25 do 30 mld euro inwestycji publicznych. Głównym partnerem finansowym będzie EBI. Rozporządzenie przewiduje jednak możliwość współpracy z innymi partnerami finansowymi, gdyby w przyszłości pula zasobów zwiększyła się.

Instrument będzie realizowany bezpośrednio przez Komisję i Europejską Agencję Wykonawczą ds. Klimatu, Infrastruktury i Środowiska (CINEA). Będzie on zapewniał wsparcie dla konkretnych projektów lub za pośrednictwem pożyczek ramowych.

Główne elementy kompromisu to:

• zasoby: 1,525 mld euro z budżetu UE na element stanowiący dotację i 10 mld euro pożyczek z EBI;
• cel: wspieranie podmiotów publicznych w rozwiązywaniu problemów społeczno-gospodarczych na obszarach najciężej dotkniętych transformacją klimatyczną UE, określonych w terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji;
• element stanowiący dotację jest realizowany zgodnie z zarządzaniem bezpośrednim;
• dotacje przyznawane są w ramach dwóch kategorii: dotacje na podstawie zaproszeń do składania wniosków nieprzekraczające udziałów krajowych i dotacje przyznawane na zasadach konkurencyjnych na poziomie Unii aż do wyczerpania pozostałych zasobów;
• wsparcia doradczego przy przygotowaniu, rozwoju i realizacji kwalifikujących się projektów udziela się beneficjentom za pośrednictwem centrum doradczego utworzonego w ramach InvestEU;
• programy prac określające warunki kwalifikujące i kryteria wyboru projektów oraz pierwszeństwo projektów w przypadku, gdy popyt przekracza środki finansowe w ramach alokacji krajowych;
• kryteria przyznawania dotacji – do dalszego określenia w programach prac; mogą być stosowane, gdy liczba kwalifikujących się projektów przekraczała dostępne zasoby. Pierwszeństwo mieliby beneficjenci znajdujący się w słabiej rozwiniętych regionach;
• lista zasad horyzontalnych, z którymi wszystkie inwestycje powinny być zgodne, obejmujące poszanowanie praw podstawowych, równouprawnienie płci, niedyskryminację oraz ochronę socjalną i środowiskową. Częścią tych elementów jest również zasada „nie czyń poważnych szkód”;
• zwiększony element stanowiący dotację dla regionów słabiej rozwiniętych, który mógłby wynosić do 25 proc. elementu pożyczki;
• zwiększony przydział na pomoc techniczną, na rzecz promotorów projektów w słabiej rozwiniętych regionach.

Co dalej?

Po zakończeniu etapu technicznej finalizacji tekstu, na którym osiągnięto porozumienie polityczne, Parlament Europejski i Rada będą musiały zatwierdzić tekst, aby rozporządzenie mogło wejść w życie. Rozporządzenie w sprawie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji musi zostać opublikowane w Dzienniku Urzędowym, a terytorialne plany sprawiedliwej transformacji muszą zostać przedłożone Komisji i być przez nią przyjęte. Pierwsze zaproszenia do składania wniosków w ramach instrumentu mają zostać ogłoszone w drugiej połowie 2021 r.

Kontekst

Instrument pożyczkowy na rzecz sektora publicznego jest jednym z trzech filarów mechanizmu sprawiedliwej transformacji. Mechanizm jest częścią Europejskiego Zielonego Ładu, w którym chodzi o osiągnięcie neutralności klimatycznej UE do 2050 r. Komisja przedstawiła wniosek w sprawie instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego 28 maja 2020 r. Pozostałymi dwoma filarami mechanizmu sprawiedliwej transformacji jest fundusz (co do którego współustawodawcy osiągnęli porozumienie polityczne w grudniu 2020 r.) i specjalny system w ramach InvestEU (uzgodniony 17 marca 2021 r. jako część rozporządzenia w InvestEU).

Ramy zarządzania mechanizmu sprawiedliwej transformacji opierają się na sporządzanych przez państwa członkowskie terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji. W planach zostaną określone terytoria najbardziej dotknięte negatywnymi skutkami transformacji w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu do 2050 r. oraz inwestycje, które pomogą w przemianach społeczno-gospodarczych na tych terytoriach.

Przygotowanie terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji jest podstawowym warunkiem programowania, a następnie wdrożenia zasobów z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i innych filarów mechanizmu sprawiedliwej transformacji. Każde państwo członkowskie przygotuje je przy udziale odpowiednich partnerów wewnętrznych i w porozumieniu z Komisją, zapewniając spójność planów z regionalnymi strategiami inteligentnej specjalizacji i krajowymi planami w dziedzinie energii i klimatu. Komisja przyjmie plany wraz z programami wiążącymi się ze wsparciem z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.

Dodatkowe informacje

Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji