Jednolity rynek cyfrowy: unijni negocjatorzy uzgadniają nowe zasady udostępniania danych sektora publicznego

Logo europen

Negocjatorzy reprezentujący Parlament Europejski, Radę UE i Komisję osiągnęli porozumienie w sprawie zmienionej dyrektywy, która ułatwi udostępnianie i ponowne wykorzystywanie danych sektora publicznego.

Dane są motorem rozwoju wielu produktów i usług cyfrowych. Zapewnienie szerokiego i swobodnego dostępu do wartościowych, wysokiej jakości danych dotyczących usług finansowanych ze środków publicznych ma kluczowe znaczenie dla przyspieszenia europejskich innowacji w wysoce konkurencyjnych dziedzinach, takich jak sztuczna inteligencja, które wymagają dostępu do ogromnej ilości rzetelnych danych.

Nowa dyrektywa w sprawie otwartych danych i informacji sektora publicznego, w pełni zgodna z ogólnym rozporządzeniem UE o ochronie danych (RODO), aktualizuje ramy, w których określa się warunki udostępniania danych sektora publicznego do ponownego wykorzystywania, ze szczególnym uwzględnieniem rosnącej skali dostępnych obecnie danych o wysokiej wartości. „Otwarte dane i informacje sektora publicznego” mogą obejmować rozmaite rodzaje informacji – od zanonimizowanych danych osobowych dotyczących zużycia energii w gospodarstwach domowych po ogólne informacje na temat krajowych poziomów edukacji lub umiejętności rozumienia i tworzenia informacji.

Wiceprzewodniczący do spraw jednolitego rynku cyfrowego Andrus Ansip oświadczył: Dane są w coraz większym stopniu siłą napędową dzisiejszej gospodarki, a uwolnienie potencjału otwartych danych publicznych może przynieść znaczne korzyści gospodarcze. Oczekuje się, że całkowita bezpośrednia wartość ekonomiczna informacji i danych sektora publicznego pochodzących od przedsiębiorstw publicznych wzrośnie z 52 mld euro w 2018 r. do 194 mld euro do 2030 r. Dzięki tym nowym przepisom będziemy mogli jak najlepiej wykorzystać ten wzrost.

Komisarz do spraw gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego Marija Gabriel dodała: Za informacje sektora publicznego podatnicy już zapłacili. Zwiększenie dostępności tych informacji do ponownego wykorzystania przynosi korzyści europejskiej gospodarce opartej na danych, umożliwiając opracowywanie nowych innowacyjnych produktów i usług, na przykład w oparciu o technologie sztucznej inteligencji. Jednak nie chodzi tylko o gospodarkę – otwarte dane z sektora publicznego są ważne również dla naszej demokracji i społeczeństwa, ponieważ zwiększają przejrzystość i wspierają debatę publiczną opartą na faktach.

W ramach unijnej polityki otwartych danych wprowadzono przepisy zachęcające państwa członkowskie do ułatwiania ponownego wykorzystywania danych z sektora publicznego przy minimalnych ograniczeniach prawnych, technicznych i finansowych. Świat cyfrowy zmienił się jednak radykalnie od 2003 r., kiedy to przepisy te wprowadzono po raz pierwszy.

Czego dotyczą nowe przepisy?

• Wszystkie treści sektora publicznego, do których można uzyskać dostęp na mocy krajowych przepisów dotyczących dostępu do dokumentów, są z zasady swobodnie dostępne do ponownego wykorzystania. Za takie wykorzystanie organy sektora publicznego nie będą mogły pobierać opłat wyższych od kosztów krańcowych, z wyjątkiem bardzo nielicznych przypadków. Umożliwi to większej liczbie MŚP i przedsiębiorstw typu start-up wchodzenie na nowe rynki ze swoją ofertą produktów i usług opartych na danych.

• Szczególny nacisk zostanie położony na zbiory danych o wysokiej wartości, takie jak statystyki lub dane geoprzestrzenne. Te zbiory danych mają duży potencjał handlowy i mogą przyspieszyć pojawianie się wielu produktów i usług informacyjnych zapewniających wartość dodaną.

• Przedsiębiorstwa świadczące usługi publiczne w sektorze transportu i usług użyteczności publicznej generują cenne dane. Decyzję, czy takie dane muszą zostać udostępnione, podejmuje się na podstawie różnych przepisów krajowych lub europejskich. Jeśli jednak dane te są dostępne do ponownego wykorzystania, będą one odtąd podlegać dyrektywie w sprawie otwartych danych i informacji dotyczących sektora publicznego. Oznacza to, że przedsiębiorstwa te będą musiały przestrzegać zasad dyrektywy oraz zapewnić stosowanie odpowiednich formatów danych i metod ich rozpowszechniania, przy czym nadal będą w stanie ustalać rozsądne opłaty w celu odzyskania związanych z tym kosztów.

• Niektóre organy publiczne zawierają z przedsiębiorstwami prywatnymi złożone umowy dotyczące danych, co potencjalnie może prowadzić do „blokowania” informacji sektora publicznego. W związku z tym wprowadzone zostaną zabezpieczenia mające na celu zwiększenie przejrzystości i ograniczenie zawierania umów, które mogłyby prowadzić do wyłączności polegającej na ponownym wykorzystywaniu danych sektora publicznego jedynie przez partnerów prywatnych.

• Większa ilość danych w czasie rzeczywistym, dostępnych za pośrednictwem interfejsów programowania aplikacji (API), umożliwi przedsiębiorstwom, zwłaszcza przedsiębiorstwom typu start-up, opracowywanie innowacyjnych produktów i usług, np. mobilnych aplikacji. Zakresem przedmiotowej dyrektywy są również objęte dane pochodzące z badań naukowych finansowanych ze środków publicznych: państwa członkowskie będą zobowiązane do opracowania zasad zapewniających swobodny dostęp do danych pochodzących z badań naukowych finansowanych ze środków publicznych, natomiast wszelkie dane tego typu udostępniane za pośrednictwem repozytoriów będą podlegać zharmonizowanym przepisom dotyczącym ponownego wykorzystywania.

Kolejne kroki

Parlament Europejski i Rada UE będą teraz musiały formalnie przyjąć te zmienione przepisy. Następnie państwa członkowskie będą musiały je wdrożyć w ciągu dwóch lat, po czym wejdą one w życie. Komisja rozpocznie współpracę z państwami członkowskimi w celu ustalenia zbiorów danych o wysokiej wartości, które zostaną określone w akcie wykonawczym.

Kontekst

Wykorzystywanie danych wygenerowanych przez organy administracji publicznej (np. danych prawnych, dotyczących ruchu drogowego, meteorologicznych, finansowych itp.) do celów handlowych i niehandlowych jest obecnie uregulowane przepisami dyrektywy 2003/98/WE w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, której przegląd przeprowadzono w 2013 r.

W dniu 25 kwietnia 2018 r. Komisja przyjęła pakiet z 2018 r. dotyczący danych, w którym po raz pierwszy uwzględniono różne rodzaje danych (publiczne, prywatne i naukowe) w ramach spójnych ram polityki, z wykorzystaniem różnych instrumentów polityki. W ramach tego pakietu przegląd dyrektywy w sprawie informacji sektora publicznego był przedmiotem szeroko zakrojonych konsultacji publicznych. Wszelkie ponowne wykorzystywanie danych osobowych w ramach dyrektywy w sprawie otwartych danych i informacji sektora publicznego musi odbywać się z pełnym poszanowaniem praw i obowiązków zawartych w ogólnym rozporządzeniu UE o ochronie danych (RODO)

Autor: Komisja Europejska