Dnia 14 czerwca 1985 r. rządy Belgii, Niemiec, Francji, Luksemburga i Niderlandów podpisały w Schengen, luksemburskim miasteczku, układ mający umożliwić „ (…) swobodne przekraczanie granic wewnętrznych (…)” wszystkim obywatelom państw członkowskich i „swobodny przepływ towarów i usług”.
Pięć krajów założycielskich podpisało Konwencję wykonawczą do układu z Schengen w dniu 19 czerwca 1990 r. Następnie dołączyły do nich kolejne kraje: Włochy dnia 27 listopada 1990 r., Hiszpania i Portugalia dnia 25 czerwca 1991 r., Grecja dnia 6 listopada 1992 r., Austria dnia 28 kwietnia 1995 r. oraz Dania, Szwecja i Finlandia dnia 19 grudnia 1996 r.
Również Norwegia i Islandia zawarły dnia 19 grudnia 1996 r. układ o współpracy z państwami członkowskimi tak, aby móc przystąpić do wspomnianej konwencji.
Następnie, z dniem 26 marca 1995 r., dorobek Schengen w pełni wdrożono w Belgii, Niemczech, Francji, Luksemburgu, Niderlandach, Hiszpanii oraz w Portugalii. Dnia 31 marca 1998 r. do grupy krajów, w których wprowadzono w życie przepisy Schengen, dołączyły również Austria oraz Włochy, a z dniem 26 marca 2000 r. Grecja. Wreszcie, począwszy od dnia 25 marca 2001 r. przepisy dorobku Schengen są w pełni stosowane w Norwegii, Islandii, Szwecji, Danii oraz Finlandii.
Dorobek Schengen został włączony do ram prawnych Unii Europejskiej protokołami załączonymi do Traktatu z Amsterdamu w 1999 r. W dniu 20 maja 1999 r. przyjęto decyzję Rady określającą podstawę prawną dla każdego z postanowień lub decyzji stanowiących dorobek prawny Schengen, zgodnie ze stosownymi postanowieniami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską i Traktatu o Unii Europejskiej.
Ocena systemu Schengen w nowych państwach członkowskich
Eksperci z państw członkowskich dokonywali tzw. „oceny Schengen” nowych państw członkowskich w ciągu ostatnich dwóch lat. W roku 2006 zorganizowano 58 misji oceniających, które obejmowały takie obszary jak ochrona danych, współpraca policyjna, kontrole na lądowych, morskich oraz powietrznych granicach zewnętrznych, a także polityka wizowa. W roku 2007 przeprowadzono 15 ponownych wizyt oceniających, w tym również ponowną ocenę granic morskich i powietrznych. Zakończono także 9 wizyt mających na celu ocenę wdrożenia Systemu Informacyjnego Schengen.
Chociaż eksperci z Komisji również uczestniczyli w tej ocenie, odpowiedzialność za nią spoczywa na Radzie.
Ocena ta obejmowała w szczególności weryfikację, czy nowe państwa członkowskie prawidłowo i skutecznie zastosowały środki uzupełniające, umożliwiające zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych. Przeprowadzano wizyty oceniające w zakresie kontroli na granicach zewnętrznych, wiz, ochrony danych, współpracy policyjnej oraz Systemu Informacyjnego Schengen.
Obecnie zakończono proces oceny Schengen – jednoznacznie ustalono, że Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Republika Czeska, Słowacja, Słowenia i Węgry prawidłowo wdrożyły dorobek Schengen we wszystkich dziedzinach.
Procedura
Procedurę oceny wdrożenia dorobku Schengen w państwach członkowskich WE, które ubiegają się o zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych, wszczyna się na wniosek danego państwa członkowskiego, w momencie gdy państwo to uzna, że spełnia wszystkie warunki wstępne. Zadaniem państw członkowskich będących już członkami obszaru Schengen jest ustalenie, czy spełniono wszystkie warunki wstępne, natomiast Rada odpowiedzialna jest za dokonanie oceny wdrożenia dorobku Schengen.
Harmonogram
• 5 listopada 2004 r. – We wnioskach ze szczytu Rady Europejskiej w Hadze wezwano Radę, Komisję oraz państwa członkowskie do „podjęcia wszelkich niezbędnych kroków umożliwiających jak najszybsze zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych, pod warunkiem spełnienia wszystkich wymagań w zakresie dorobku prawnego Schengen (…)”.
Dziewięć państw spośród tych, które stały się członkami UE w 2004 r. (Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Republika Czeska, Słowacja, Słowenia i Węgry), zgłosiło gotowość poddania się ocenie wdrożenia niezwiązanego z SIS dorobku prawnego, począwszy od roku 2006.
• Styczeń – październik 2006 - Pod koniec stycznia rozpoczęto wizyty oceniające w zakresie ochrony danych, współpracy policyjnej, kontroli na granicach zewnętrznych oraz polityki wizowej, które zostały już zakończone.
• Grudzień 2006 – Po dokonaniu oceny we wszystkich dziedzinach współpracy w ramach Schengen, przyjęto konkluzje Rady w zakresie stanu przygotowań państw członkowskich uczestniczących w procesie oceny. W konkluzjach tych wskazano na dostrzeżone słabe punkty oraz przedstawiono dla każdego kraju wykaz miejsc, które miały zostać poddane ponownej ocenie w roku 2007.
• Październik 2007 – W następstwie wspomnianych konkluzji w roku 2007 przeprowadzono ponowne wizyty oceniające we wskazanych miejscach, przy czym wizyty te zakończono w październiku. Oceny wdrożenia SIS w nowych państwach członkowskich dokonano we wrześniu i październiku 2007 r.
• 8-9 listopada 2007 r. – Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych stwierdziła, że spełniono wszystkie warunki wstępne wymagane do zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych z wymienionymi powyżej państwami członkowskimi.
• 6 grudnia 2007 r. – Rada podjęła decyzję o zniesieniu kontroli na granicach wewnętrznych i wyznaczyła odpowiedni termin.
• 21 grudnia 2007 r. (00.00 h) zniesienie kontroli na lądowych i morskich granicach wewnętrznych.
• 30 marca 2008 r. - zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych w portach lotniczych.
Najważniejsze ustalenia wynikające z przeprowadzonych ocen
Po zakończeniu wizyt oceniających w grudniu 2006 r. sporządzono – w oparciu o sprawozdania obejmujące każdy z uwzględnianych przy ocenie obszarów - pierwsze wnioski dotyczące stanu przygotowań krajów poddawanych procesowi oceny. Ponadto zalecono przeprowadzenie ponownych wizyt oceniających w miejscach, gdzie wystąpiły poważne niedociągnięcia lub gdzie prace budowlane nie były dostatecznie zaawansowane. Dla każdego kraju sporządzono wykaz miejsc (przede wszystkim portów lotniczych i przejść granicznych), które należało poddać ponownej ocenie.
Przeprowadzone w 2007 ponowne wizyty oceniające pozwoliły stwierdzić, że we wszystkich ponownie ocenianych obszarach poczyniono znaczące postępy.
Poddawane ocenie państwa członkowskie wykazały, że są wystarczająco przygotowane do wdrożenia w zadowalający sposób zarówno niezwiązanego, jak i związanego z SIS dorobku prawnego Schengen. W związku z powyższym nie było żadnych dalszych przeszkód, aby w grudniu 2007 r. przyjąć decyzję, o której mowa w art. 3 ust. 2 Aktu Przystąpienia z 2003 r. i umożliwić tym samym zniesienie kontroli na lądowych i morskich granicach wewnętrznych z dniem 21 grudnia 2007 r., a na granicach powietrznych z dniem 30 marca 2008 r. (...)
Pytania i odpowiedzi Rozszerzenie obszaru Schengen – zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych
Które państwa członkowskie należą już do obszaru Schengen?
Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Luksemburg, Niderlandy, Niemcy, Portugalia, Szwecja i Włochy, a także dwa kraje stowarzyszone – Norwegia i Islandia.
Kiedy Cypr, Rumunia i Bułgaria dołączą do obszaru Schengen?
Tych państw nie ma w grupie państw członkowskich, które przystąpią do obszaru Schengen pod koniec grudnia. Zanim będą one mogły dołączyć do obszaru Schengen, muszą jeszcze zostać poddane ocenie systemu Schengen. Na obecnym etapie nie można określić dokładnego terminu przystąpienia.
Kiedy zostaną zniesione kontrole na granicach wewnętrznych?
Kontrole na granicach wewnętrznych zostaną zniesione dnia 21.12.2007 r. – w przypadku granic lądowych i morskich – oraz dnia 30.3.2008 r. – w przypadku granic powietrznych.
Co oznacza rozszerzenie obszaru Schengen dla obywateli?
Na granicach wewnętrznych
Wszyscy, którzy legalnie wjeżdżają na obszar Schengen, mogą przekraczać granice wewnętrzne z nowymi państwami członkowskimi obszaru Schengen i pomiędzy nimi bez konieczności poddawania się kontrolom granicznym. Granicami wewnętrznymi są granice lądowe pomiędzy państwami członkowskimi, porty lotnicze obsługujące połączenia pomiędzy państwami Schengen oraz porty morskie obsługujące stałe połączenia promowe pomiędzy państwami Schengen.
Należy zauważyć, że zniesienie granic wewnętrznych nie będzie mieć wpływu na wykonywanie uprawnień policyjnych, nawet w strefach przy granicach wewnętrznych.
Na obszarze Schengen
Obywatele krajów trzecich podlegający obowiązkowi wizowemu (rozporządzenie WE/539/2001 zmienione rozporządzeniem WE/453/2003 oraz rozporządzeniem WE/1932/2006) mogą podróżować z jedną wizą Schengen po całym obszarze Schengen i nie muszą już ubiegać się o wizy krajowe nowych państw członkowskich.
Obywatele krajów trzecich, którzy posiadają ważny dokument pobytowy (zob. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 247 z 13.10.2006 i Dziennik Urzędowy C 153 z 6.7.2007) wydany przez państwo członkowskie Schengen, mogą podróżować na podstawie tego dokumentu i nie muszą ubiegać się o wizę.
Czy można podróżować w obrębie obszaru Schengen, nie mając przy sobie paszportu lub innych dokumentów podróży?
Państwa członkowskie mogą wymagać posiadania lub noszenia przy sobie dokumentów podczas pobytu na ich terytorium. Informacja o takim obowiązku zostanie w ciągu najbliższych tygodni opublikowana w Dzienniku Urzędowym.
Zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych nie będzie mieć wpływu na przeprowadzanie kontroli bezpieczeństwa pasażerów w portach i na lotniskach.
Jakie są warunki wjazdu obywateli krajów trzecich?
Należy:
• posiadać ważny paszport lub dokument podróży;
• posiadać ważną wizę Schengen, jeżeli jest ona wymagana, przy czym dokument pobytowy wydany przez państwo członkowskie Schengen jest uznawany za równoważny z wizą Schengen;
• posiadać wystarczające środki finansowe na okres planowanego pobytu;
• nie figurować na liście wpisów do celów odmowy wjazdu;
• nie być uznawanym za zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa międzynarodowego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych.
Przedstawione tu warunki wjazdu dla obywateli krajów trzecich pozostają bez zmian w przypadku przekraczania granicy zewnętrznej jednego z państw członkowskich Schengen, z tym wyjątkiem, że ich dane są sprawdzane również w Systemie Informacyjnym Schengen, a nie tylko w systemach krajowych. Nowe państwa członkowskie stosują przepisy Schengen dotyczące kontroli na granicach zewnętrznych od momentu przystąpienia do obszaru Schengen.
Obywatele UE mogą wjeżdżać na terytorium państw członkowskich UE za okazaniem ważnego paszportu lub dowodu tożsamości, chyba że dana osoba stanowi rzeczywiste, aktualne i wystarczająco poważne zagrożenie dla porządku lub bezpieczeństwa publicznego.
Opłaty
Cena wizy krótkoterminowej wynosi 60 euro. W indywidualnych przypadkach można obniżyć opłatę lub wydać wizę bezpłatnie zgodnie z prawem krajowym, jeżeli ma to na celu wspieranie kultury, ochronę interesów w dziedzinie polityki zagranicznej, polityki rozwoju lub w innych dziedzinach kluczowych z punktu widzenia interesu publicznego.
Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej:
http://ec.europa.eu/justice_home/faq/freetravel/faq_freetravel_en.htm
Autor: Komisja Europejska
