Nowy program EU4Health na lata 2021-2027

Komisja Europejska zaproponowała nowy, ambitny, odrębny program zdrowotny EU4Health na lata 2021–2027 z przewidywanym budżetem 9,4 mld euro. Ma on przyczynić się w znacznym stopniu do odbudowy po pandemii COVID-19, przynosząc poprawę stanu zdrowia ludności UE, zwiększając odporność systemów opieki zdrowotnej oraz promując innowacje w sektorze zdrowia. EU4Health ma wypełnić również luki wykryte na skutek kryzysu związanego z COVID-19 i sprawić, że systemy opieki zdrowotnej w UE staną się wystarczająco odporne, aby stawić czoła nowym i przyszłym zagrożeniom dla zdrowia.

Pandemia COVID-19 pokazała, że konieczne jest znaczne zwiększenie gotowości i zdolności UE do skutecznego reagowania na poważne transgraniczne zagrożenia dla zdrowia. W szczególności wykazała ona, że UE potrzebuje:

• większej koordynacji między państwami członkowskimi podczas kryzysu zdrowotnego;
• zwiększenia zdolności na szczeblu UE w celu przygotowania się na kryzysy zdrowotne i zwalczania ich; oraz
• większych inwestycji w systemy opieki zdrowotnej, aby były one gotowe na wyzwania jutra.

Dzięki nowemu programowi dla zdrowia UE będzie teraz mogła:

• inwestować w tworzenie rezerw środków medycznych na wypadek kryzysu;
• tworzyć rezerwy pracowników służby zdrowia i ekspertów, które mogą zostać zmobilizowane w celu zapobiegania kryzysom zdrowotnym w całej UE lub reagowania na nie;
• przygotowywać pracowników służby zdrowia do pracy na terenie całej UE;
• nasilić nadzór nad zagrożeniami dla zdrowia, oraz
• wzmocnić odporność systemów opieki zdrowotnej, aby zapewnić wszystkim lepsze wyniki w zakresie zdrowia.

Dzięki temu UE będzie dysponować większą liczbą sprawniejszych narzędzi do podejmowania szybkich, zdecydowanych działań skoordynowanych z państwami członkowskimi, zarówno w zakresie przygotowania do kryzysów i zarządzania nimi, jak i poprawy funkcjonowania i wyników systemów opieki zdrowotnej w UE ogółem.

Program EU4Health ma trzy cele ogólne:

1. ochronę ludzi w UE przed poważnymi transgranicznymi zagrożeniami dla zdrowia oraz poprawę zdolności zarządzania kryzysowego;
2. zapewnienie dostępności i przystępności cenowej leków, wyrobów medycznych i innych produktów istotnych w kontekście kryzysu oraz wspieranie innowacji;
3. wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej i zwiększenie liczby pracowników służby zdrowia, w tym poprzez inwestycje w zdrowie publiczne, na przykład poprzez programy promocji zdrowia i profilaktyki chorób oraz poprawę dostępu do opieki zdrowotnej.

Obok gotowości i reagowania na sytuacje kryzysowe, program EU4Health uwzględni inne ważne długoterminowe wyzwania, jakim muszą sprostać systemy opieki zdrowotnej, w szczególności:

• kwestię nierówności w stanie zdrowia wśród grup ludności, krajów i regionów oraz dostępu do przystępnej cenowo opieki profilaktycznej i usług leczniczych o dobrej jakości;
• obciążenia związane z chorobami niezakaźnymi, w szczególności chorobami nowotworowymi i rzadkimi, zdrowiem psychicznym oraz zagrożeniami wynikającymi z czynników warunkujących zdrowie;
• problem nierównomiernej wydajności systemów opieki zdrowotnej;
• przeszkody dla szerokiego upowszechnienia i jak najlepszego wykorzystania innowacji cyfrowych oraz ich intensyfikacji;
• rosnące obciążenia zdrowotne wynikające z degradacji i zanieczyszczenia środowiska, w szczególności powietrza, wody i gleby, a także ze zmian demograficznych.

W ramach programu EU4Health Komisja proponuje zainwestowanie 9,4 mld euro we wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej. W porównaniu z poprzednim wnioskiem Komisji dotyczącym komponentu „Zdrowie” w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Plus jest to wzrost o 413 mln euro. Finansowanie będzie częściowo pochodzić z budżetu UE (1,7 mld euro), częściowo z zewnętrznych dochodów przeznaczonych na określony cel, wynikających z operacji pożyczkowych Unii określonych w unijnym rozporządzeniu w sprawie Instrumentu Unii Europejskiej na rzecz Odbudowy (7,7 mld euro). Nie przewiduje się wstępnego przydziału dla każdego z celów wymienionych w programie. Podział zostanie uzgodniony podczas realizacji programu EU4Health.

W przyszłości różne rodzaje działań mogą być finansowane w różnych obszarach objętych programem. Obszary te obejmują między innymi:

• indywidualnie dostosowane wsparcie i doradztwo dla poszczególnych krajów lub grup krajów o największych potrzebach, w formie partnerstw, doradztwa ekspertów i wzajemnego wsparcia, itp.;
• Szkolenia i programy wymiany personelu medycznego i pracowników opieki zdrowotnej;
• Nowe mechanizmy udzielania zamówień na środki i usługi niezbędne do zapobiegania kryzysom zdrowotnym i zarządzania nimi;
• Audyty, np. mechanizmów w zakresie gotowości i reagowania państw członkowskich (takich jak zarządzanie kryzysowe, oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe, szczepienia) w celu zapewnienia ich skuteczności;
• Badania kliniczne mające na celu przyspieszenie rozwoju innowacyjnych, bezpiecznych i skutecznych leków i szczepionek, udzielania zezwoleń na nie i ich dostępności;
• Współpracę i partnerstwa transgraniczne, w tym w regionach transgranicznych, w celu transferu i zwiększania skali innowacyjnych rozwiązań, w tym cyfrowych, na przykład za pośrednictwem europejskich sieci referencyjnych;
• Ustanawianie i koordynację unijnych laboratoriów referencyjnych i centrów doskonałości;
• Inwestycje w prekursorskie projekty dotyczące inicjatyw o wysokiej wartości dodanej oraz w krytyczną infrastrukturę zdrowotną;
• Wdrażanie, eksploatację i konserwację infrastruktury usług cyfrowych;
• Działania analityczne, takie jak badania, gromadzenie danych i benchmarking.

W programie EU4Health uwzględniono dotychczasowe doświadczenia i luki ujawnione w wyniku kryzysu. Dzięki niemu wprowadzone zostaną zmiany strukturalne, aby UE była lepiej przygotowana na dalsze wyzwania w dziedzinie zdrowia. Po przyjęciu wniosku przez państwa członkowskie i Parlament Europejski, od dnia 1 stycznia 2021 r. planuje się rozpoczęcie konkretnych działań w ramach programu EU4Health. W pierwszych latach realizacji programu nacisk zostanie położony na działania, w szczególności na zarządzanie kryzysowe.

Program będzie wdrażany przez państwa członkowskie, organizacje pozarządowe i organizacje międzynarodowe, które mogą ubiegać się o finansowanie ze środków UE w formie dotacji, nagród i zamówień, a także za pośrednictwem zarządzania pośredniego przez Komisję Europejską i agencje wykonawcze UE.

Chociaż program EU4Health jest najbardziej ambitnym programem w dziedzinie zdrowia, ważne inwestycje w zdrowie w ramach następnego długoterminowego budżetu będą realizowane również za pomocą innych instrumentów finansowania, działających w synergii z programem EU4Health, takich jak:

• Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) w zakresie wspierania dostępu do opieki zdrowotnej grup szczególnie wrażliwych;
• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w zakresie poprawy regionalnej infrastruktury zdrowotnej;
• Program „Horyzont Europa” w zakresie badań i innowacji w dziedzinie zdrowia;
• Program rescEU w zakresie tworzenia zapasów interwencyjnych środków medycznych, oraz
• Program „Cyfrowa Europa” w zakresie tworzenia infrastruktury cyfrowej niezbędnej do korzystania z cyfrowych narzędzi ochrony zdrowia.

Kluczowe znaczenie będzie miało współdziałanie w ramach różnych programów i realizowanie wspólnych celów polityki.

W ramach programu EU4Health przewidziano ścisłą współpracę z unijnym programem w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa”, który obejmuje również klaster „Zdrowie”. W ramach programu „Horyzont Europa” finansowane będą badania naukowe i innowacje w obszarach takich jak dbałość o zdrowie przez całe życie; środowiskowe i społeczne uwarunkowania zdrowia; choroby niezakaźne i rzadkie; choroby zakaźne; narzędzia, technologie i rozwiązania cyfrowe w dziedzinie zdrowia i opieki zdrowotnej oraz systemy opieki zdrowotnej. Obejmie on również misję badawczo-innowacyjną w dziedzinie chorób nowotworowych, która jest jednym z głównych priorytetów Komisji w dziedzinie polityki zdrowotnej. Program EU4Health pomoże w jak najlepszym wykorzystaniu wyników badań i ułatwi rozpowszechnienie, rozwój i wdrażanie innowacji w dziedzinie zdrowia w systemach opieki zdrowotnej i w praktyce klinicznej.

 

Więcej informacji:

Zestawienie informacji: Program EU4Health

Pytania i odpowiedzi na temat nowego programu EU4Health

Długoterminowy budżet UE na lata 2021-2027: Wniosek Komisji z maja 2020

Autor: Biuro Wielkopolski w Brukseli na podst. Komisji Europejskiej