Komisja Europejska opublikowała pierwsze sprawozdanie na temat stosowania zasad konkurencji w sektorze rolnym. Wynika z niego, że działania europejskich organów ochrony konkurencji mogą pomóc rolnikom w uzyskaniu lepszych warunków w transakcjach sprzedaży swoich produktów dużym nabywcom lub spółdzielniom. - Rolnicy mają szczególne miejsce, jeśli chodzi o prawo konkurencji – powiedział komisarz Phil Hogan.
Margrethe Vestager, komisarz odpowiedzialna za politykę konkurencji, powiedziała: - Sprawozdanie wyraźnie udowadnia, jak cenne są działania prowadzone przez europejskie organy ochrony konkurencji w sektorze rolnym, w szczególności w zakresie ochrony rolników przed zachowaniami antykonkurencyjnymi i zapewnienia rolnikom oraz konsumentom możliwości korzystania z w pełni otwartego rynku wewnętrznego. Będziemy kontynuować współpracę z krajowymi organami ochrony konkurencji.
Phil Hogan, komisarz do spraw rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, powiedział: - W kontekście polityki zorientowanej na rynek wzmocnienie pozycji rolnika w łańcuchu dostaw żywności jest kwestią najwyższej wagi. W sprawozdaniu podkreślono, że prawo rolne i prawo konkurencji idą w parze w dążeniu do bardziej sprawiedliwych i skutecznych rezultatów zarówno dla producentów, jak i dla konsumentów. Nie zapominajmy o tym, że rolnicy mają szczególne miejsce, jeśli chodzi o prawo konkurencji. Uznane organizacje producentów mogą im pomóc we wzmocnieniu pozycji w łańcuchu dostaw żywności.
Unijne zasady konkurencji zakazujące porozumień dotyczących ustalania cen, innych warunków wymiany handlowej lub podziału rynków mają zastosowanie do produkcji rolnej i handlu produktami rolnymi. Jednakże rozporządzenie o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych wprowadza odstępstwa od stosowania tych zasad, które dotyczą wszystkich lub niektórych sektorów rolnych lub pomagają rozwiązać konkretne sytuacje.
Sprawozdanie Komisji jest pierwszym, które koncentruje się na stosowaniu unijnych zasad konkurencji do sektora rolnego.
Na podstawie wniosków ze sprawozdania Komisja będzie kontynuować dialog z zainteresowanymi stronami w sektorze rolnictwa, jak również z państwami członkowskimi, Parlamentem Europejskim i Radą na temat przyszłych decyzji politycznych dotyczących stosowania zasad konkurencji do sektora rolnego. Komisja prowadzić będzie również wzmożone monitorowanie rynku, w szczególności układów zbiorowych, które powodują segmentację rynku wewnętrznego.
Najważniejsze ustalenia zawarte w sprawozdaniu
Działania europejskich organów ochrony konkurencji
a) Prowadzenie postępowań wyjaśniających w sektorze
Europejskie organy ochrony konkurencji przeprowadziły 178 postępowań wyjaśniających w sektorze rolnym. Ponad jedna trzecia z nich dotyczyła przetwórców produktów rolnych, a rolnicy stanowili największą grupę skarżących.
Prawie połowa wszystkich naruszeń konkurencji stwierdzonych w toku postępowań dotyczyła porozumień cenowych. Porozumienia te były zazwyczaj zawierane między konkurującymi przetwórcami w celu ustalenia ceny hurtowej (np. cukru i mąki) lub między przetwórcami i sprzedawcami detalicznymi w celu ustalenia ceny detalicznej (np. przetworów mlecznych, mięsa lub oleju słonecznikowego). Inne naruszenia polegały na umowach dotyczących produkcji, wymiany informacji lub podziału rynków.
W sprawozdaniu stwierdzono, że egzekwowanie przepisów przez europejskie organy ochrony konkurencji przyniosło korzyści rolnikom, którzy mogli sprzedawać swoje produkty po korzystniejszych cenach. W szczególności w sprawozdaniu wskazano kilka przypadków, gdy europejskie organy ochrony konkurencji przerwały stosowane przez dużych nabywców praktyki mające na celu obniżenie cen płaconych rolnikom i ukarały za ich stosowanie. Ponadto działalność europejskich organów ochrony konkurencji pomogła również rolnikom w poprawie warunków współpracy ze spółdzielniami.
b) Ochrona rynku wewnętrznego
Jednym z kluczowych wniosków zawartych w sprawozdaniu jest fakt, że niektóre państwa członkowskie próbowały czasem ograniczyć przywóz określonych produktów rolnych z innych państw członkowskich. Kilka europejskich organów ochrony konkurencji zbadało i wstrzymało szereg układów zbiorowych, jak na przykład w przypadku rolników w danym państwie członkowskim, którzy usiłowali utrudnić sprzedaż prowadzoną przez rolników z innych państw członkowskich.
Te działania organów ochrony konkurencji pomogły zarówno konsumentom w państwach członkowskich, w których przywóz mógł być ograniczony, jak i rolnikom we wszystkich pozostałych państwach członkowskich, na które miałaby wpływ próba utrudniania sprzedaży transgranicznej.
c) Zapewnianie wytycznych i monitorowanie
Europejskie organy ochrony konkurencji przedstawiły wytyczne dla rolników, innych operatorów i rządów dotyczące interpretacji i stosowania prawa konkurencji w sektorze rolnym, wyjaśniając między innymi kwestię inicjatyw rolników w zakresie zrównoważonego rozwoju lub publikacji cen przez organizacje sektorowe. Europejskie organy ochrony konkurencji aktywnie monitorowały również sytuację w sektorze i prowadziły badania sektorowe w zakresie funkcjonowania łańcucha dostaw, skupiając się w szczególności na takich kwestiach jak transmisja cen w łańcuchu dostaw oraz równowaga siły przetargowej między rolnikami a podmiotami na innych poziomach tego łańcucha.
Odstępstwa od stosowania zasad konkurencji w przypadku organizacji producentów i organizacji międzybranżowych
Uznane organizacje producentów i uznane organizacje międzybranżowe mogą przyczynić się do wzmocnienia pozycji rolników i zwiększenia efektywności łańcucha dostaw żywności.
Uznanie organizacji producentów przez władze krajowe jest powszechnie stosowane w sektorze owoców i warzyw, gdzie prawie 50 proc. produkcji jest wprowadzane do obrotu przez organizacje producentów, ale również w sektorach mleka, mięsa, oliwy z oliwek i zbóż. Ponadto w UE istnieje 128 uznanych organizacji międzybranżowych, przede wszystkim we Francji i w Hiszpanii.
Instrumenty sektorowe w przemyśle rolnym
Sprawozdanie potwierdza, że następujące specyficzne instrumenty sektorowe dostępne w przemyśle rolnym są wykorzystywane z korzyścią dla rolników i szeroko rozumianego sektora rolnego:
- możliwość uzgodnienia mechanizmu podziału wartości na zasadzie dobrowolności została szeroko wdrożona w sektorze cukru;
- często stosowano również środki stabilizacji rynku w sektorze wina;
- wprowadzono środki zarządzania dostawami w odniesieniu do produktów z chronionymi nazwami pochodzenia lub oznaczeniami geograficznymi w sektorze serów i szynki.
Kontekst
Ustalenia Komisji przedstawione w sprawozdaniu opierają się na uwagach krajowych organów ochrony konkurencji, państw członkowskich i organizacji prywatnych, a także na badaniach Komisji dotyczących organizacji producentów w sektorze oliwy z oliwek, roślin uprawnych oraz sektora wołowiny i cielęciny oraz organizacji międzybranżowych.
Sprawozdanie obejmuje okres od dnia 1 stycznia 2014 r. do połowy 2017 r. w odniesieniu do odstępstw od zasad konkurencji określonych w rozporządzeniu o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych oraz od dnia 1 stycznia 2012 r. do połowy 2017 r. w odniesieniu do przeglądu postępowań wyjaśniających w zakresie ochrony konkurencji.
Zgodnie z art. 225 lit. d) rozporządzenia o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych Komisja musi przedstawić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie w sprawie stosowania zasad konkurencji do sektora rolnego, w szczególności w odniesieniu do funkcjonowania art. 209, 210 oraz 169, 170 i 171 tego rozporządzenia. Art. 169 – 171 rozporządzenia o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych zostały w międzyczasie usunięte na mocy rozporządzenia zbiorczego.
Nowy art. 152 rozporządzenia o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych, wprowadzony w styczniu 2018 r. na mocy rozporządzenia zbiorczego, wprowadza zasadę „bezpiecznej przystani” w odniesieniu do stosowania zasad konkurencji przez uznane organizacje producentów i ich zrzeszenia.
- W dokumencie roboczym służb Komisji, który towarzyszy sprawozdaniu, przedstawiono dodatkowe informacje na temat odstępstw i postępowań wyjaśniających w zakresie ochrony konkurencji.
- W maju 2012 r. europejska sieć konkurencji opublikowała sprawozdanie dotyczące działań w zakresie egzekwowania prawa konkurencji i monitorowania rynku przez europejskie organy ochrony konkurencji w sektorze spożywczym, w którym opisano postępowania wyjaśniające w zakresie ochrony konkurencji przeprowadzone w latach 2004-2011.
Autor: Komisja Europejska
