Środowisko chronione przez obywateli

Jak obywatele i organizacje pozarządowe mogą wymóc na organach publicznych przestrzeganie regulacji dotyczących ochrony środowiska? KE opublikowała wytyczne wyjaśniające, jak wnosić do sądów krajowych oskarżenia w związku z decyzjami, działaniami czy zaniechaniami odnoszącymi się do unijnego prawa ochrony środowiska. - To istotny krok wzmacniający pozycję obywateli – powiedział komisarz Karmenu Vella.

Komisja Europejska przyjęła wytyczne w sprawie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących ochrony środowiska. Objaśniono w nich, jak osoby indywidualne i stowarzyszenia mogą wnosić do sądów krajowych oskarżenia przeciwko organom publicznym w związku z ich decyzjami, działaniami czy zaniechaniami odnoszącymi się do unijnego prawa ochrony środowiska.

KE poczyniła krok do przodu, publikując wytyczne zawierające niezbędne informacje dla obywateli w zakresie lepszego dostępu do krajowych wymiarów sprawiedliwości. Wytyczne mają pomóc osobom indywidualnym i organizacjom pozarządowym w podejmowaniu decyzji o ewentualnym wniesieniu sprawy do sądu krajowego. Sądy krajowe mogą z nich korzystać w celu wyszukania wszystkich spraw rozpatrywanych przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które sądy te powinny uwzględnić przy rozpoznawaniu kwestii związanych z dostępem do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących ochrony środowiska. Dzięki tym wytycznym administracja krajowa dysponuje wiedzą o ewentualnych niedociągnięciach w krajowych systemach wymiaru sprawiedliwości, a przedsiębiorcy zyskują klarowniejsze informacje o tym, jakie unijne prawa i obowiązki mają zastosowanie do decyzji, działań i zaniechań, które ich dotyczą.

Pierwszy wiceprzewodniczący ds. praworządności Frans Timmermans powiedział: - Pewność prawa jest podstawową zasadą w społeczeństwie opartym na praworządności. Dlatego zależy nam, aby zaoferować te wytyczne wszystkim zainteresowanym stronom. Prawo ochrony środowiska wpisuje się w nasze główne starania zmierzające do zbudowania zrównoważonej przyszłości UE, każdy powinien zatem wyraźnie rozumieć swoje prawa i obowiązki.

Komisarz do spraw środowiska, gospodarki morskiej i rybołówstwa Karmenu Vella stwierdził: - Prawo ochrony środowiska ma chronić ludzi i ich zdrowie. Kiedy organy publiczne nie przestrzegają praw i nie wypełniają obowiązków wynikających z tego prawa, obywatele mogą pociągnąć je do odpowiedzialności. Nowe wytyczne są istotnym krokiem wzmacniającym pozycję obywateli, tak aby mogli brać sprawy, takie jak jakość powietrza i wody czy gospodarowanie odpadami, we własne ręce. Występując na drogę sądową we własnym kraju, obywatele mogą przyczyniać się do zapewnienia prawidłowego stosowania prawa ochrony środowiska w całej Unii.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał szereg orzeczeń wyjaśniających ustanowione na szczeblu UE obowiązki w zakresie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących ochrony środowiska. Orzeczenia te dotyczyły na przykład następujących zagadnień:

• jak sądy krajowe powinny traktować skargi na to, że gminne plany jakości powietrza nie przewidują wystarczająco skutecznych środków umożliwiających spełnienie norm jakości powietrza określonych w prawie unijnym w dziedzinie jakości powietrza;
• rola społeczeństwa, zwłaszcza organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska, w czuwaniu nad tym, aby wypełniano w państwach członkowskich obowiązki wynikające z unijnych przepisów dotyczących przyrody;
• kryteria oceny, jakie powinny być stosowane przez sądy krajowe, aby uniknąć sytuacji, w której niewspółmiernie wysokie koszty postępowania uniemożliwiają obywatelom i stowarzyszeniom stanie na straży przestrzegania prawa UE w dziedzinie ochrony środowiska na szczeblu krajowym.

Wytyczne gromadzą wszystkie wspomniane orzeczenia w jednym kompleksowym dokumencie, dzięki czemu czytelnicy mogą łatwiej zrozumieć zarówno same orzeczenia, jak i ich skutki.

Po przyjęciu wytycznych nastąpią rozmowy z państwami członkowskimi, które jeszcze w pełni nie wypełniają swoich zobowiązań, zgodnie z wykładnią Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Rozmowy te będą również prowadzone w kontekście procesu ustanowionego w drodze przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska.

Kontekst

Zasada dostępu do wymiaru sprawiedliwości gwarantuje, że osoby indywidualne oraz stowarzyszenia działające na rzecz ochrony środowiska mogą na określonych warunkach zwrócić się do niezawisłego sądu krajowego o zbadanie, czy organ publiczny działał zgodnie z prawem, wydając decyzję, podejmując działanie lub dopuszczając się zaniechania, które to czyny wpływają na ich prawa. Do gwarancji w ramach tej zasady należą: prawo do bycia wysłuchanym, kontrola sprawowana w wystarczający sposób przez sąd krajowy, środki w celu naprawienia sytuacji i środki w celu uniknięcia nadmiernych kosztów.

Wytyczne opierają się na przepisach dotyczących dostępu do wymiaru sprawiedliwości w prawodawstwie wtórnym UE w dziedzinie ochrony środowiska oraz na postanowieniach Konwencji z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (konwencja z Aarhus), zgodnie z wykładnią Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Zakres wytycznych ogranicza się do dostępu do wymiaru sprawiedliwości w odniesieniu do decyzji, działań i zaniechań organów administracji publicznej w państwach członkowskich. Nie obejmuje on sporów dotyczących ochrony środowiska pomiędzy podmiotami prywatnymi. Zakres ten nie dotyczy także kontroli sądowej aktów przyjętych przez instytucje UE.

Więcej informacji

• Zestawienie informacji: Dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących ochrony środowiska
• Arkusz informacyjny: Egzekwowanie przepisów ochrony środowiska – Jaki z tego pożytek?

 

Autor: Komisja Europejska