Podstawy prawne polityki środowiska UE uregulowane są w art. 11 oraz art. 191-193 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. UE ma prawo do podejmowania działań w każdej sferze polityki środowiska, wśród których wyróżnia się m.in.: gospodarowanie odpadami, zmianę klimatu, zanieczyszczenie wody i powietrza, zagrożenia związane z hałasem. Zadaniem UE w ramach ochrony środowiska jest zapewnienie mieszkańcom dobrobytu, ochrona zdrowia oraz troska o otoczenie, w którym mieszkają. Działania unijne obejmują ochronę dóbr naturalnych i tworzenie ekologicznej gospodarki poprzez oszczędne i efektywne zarządzanie zasobami naturalnymi.
Unijnym instrumentem finansowym w całości poświęconym ochronie środowiska jest program LIFE (program na rzecz środowiska i klimatu na lata 2014-2020), który został podzielony na dwa podprogramy: środowisko i klimat. Jego priorytetem jest udzielanie wsparcia w realizowaniu projektów w obszarze klimatu i ochrony środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem sieci Natura 2020 oraz określanie i promowanie nowych możliwości rozwiązywania problemów związanych z klimatem i środowiskiem.
W ramach podprogramu na rzecz środowiska można realizować projekty związane z ochroną środowiska i efektywnym wykorzystywaniem zasobów, przyrodą i różnorodnością biologiczną oraz zarządzaniem i informacją w obszarze ochrony środowiska. Drugi podprogram dotyczący działań na rzecz klimatu finansuje działania w zakresie łagodzenia skutków zmiany klimatu, przystosowania do zmian klimatu oraz zarządzanie informowania w zakresie klimatu.
Wyróżnia się następujące instrumenty finansowe programu LIFE:
- Mechanizm Finansowy na rzecz Kapitału Naturalnego – jest on koordynowany przez Europejski Bank Inwestycyjny zgodnie z porozumieniem zawartym z Komisją Europejską. Jego przeznaczeniem jest zachęcenie podmiotów prywatnych do prowadzenie projektów o tematyce bioróżnorodności. Projekty finansowane w ramach tego instrumentu dotyczą m.in.: gospodarki wodnej, rolnictwa, leśnictwa, gospodarki odpadami, zagospodarowania terenu.
- Instrument finansowania prywatnego na rzecz efektywności energetycznej – jest on dedykowany projektom przeprowadzanym w ramach Krajowych Narodowych Planów Działania ogniskujących się wokół efektywności energetycznej lub innych programów kompatybilnych z unijnymi dyrektywami ws. efektywności energetycznej.
Narzędziem Unii Europejskiej mającym na celu ochronę zagrożonych gatunków i siedlisk jest sieć Natura 2000, która obejmuje specjalne obszary ochrony przyrody. W jej skład wchodzą wyznaczone na mocy dyrektywy siedliskowej specjalne obszary ochrony (SOO) oraz obszary specjalnej ochrony (OSO), wyznaczone na podstawie dyrektywy ptasiej. Realizowanie działań w obszarze dzikiej fauny i flory oraz ochrony siedlisk naturalnych ma przyczynić się do zachowania lub odtwarzania europejskiej bioróżnorodności, która stanowi jeden z priorytetów UE. Członkowie Unii Europejskiej są zobligowani do angażowania się w działania mające na celu utrzymanie ekologicznej spójności sieci Natura 2020, aby zachować migrację, rozprzestrzenianie oraz wymianę genetyczną gatunków. Ponadto funkcjonuje „Barometr Natura 2000", który jest narzędziem weryfikującym postęp we wprowadzaniu programu oraz tworzącym statystyki.
Działania z zakresu ochrony środowiska są też realizowane w ramach polityki spójności poprzez następujące programy:
- Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 – jest to krajowy program, którego celem jest wspieranie ochrony środowiska, przeciwdziałanie i adaptacja do zmian klimatu, gospodarki niskoemisyjnej, transportu oraz bezpieczeństwa energetycznego. Z jego środków udziela się wsparcia finansowego projektom infrastrukturalnym o znaczeniu międzynarodowej lub krajowej. W katalogu podmiotów, które są uprawnione do ubiegania się o dofinansowanie wskazuje się m.in.: JST, MŚP, instytucje ochrony zdrowia, instytucje kultury, nauki i edukacji, przedsiębiorstwa realizujące cele publiczne itp.
- Program Ochrony Obszarów Wiejskich
- Regionalne Programy Operacyjne
Więcej artykułów...
Komisja Europejska – Dyrekcja Generalna ds. Środowiska
https://ec.europa.eu/environment/index_en.htm
Polityka środowiska UE
Program LIFE
http://www.wielkopolska.eu/polityki-i-programy-ue-mainmenu-32/programy-2014-2020-mainmenu-33/180-programy-2014-2020/1770-life
https://instrumentyfinansoweue.gov.pl/program-life/
Program Natura 2020
http://natura2000.gdos.gov.pl/
Program Infrastruktura i Środowisko